Durumbašić i Obradović su imali zakonsku obavezu da prijavljuju imovinu Agenciji za sprečavanje korupcije dvije godine nakon odlaska iz Vlade

Agencija za sprečavanje korupcije (ASK) pokrenula je postupak protiv dvojice funkcionera Socijaldemokrata (SD) Emila Durumbašića i Nebojše Obradovića zbog sumnje da krše Zakon o sprečavanju korupcije, potvrđeno je Centru za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG).

"U oba navedena slučaja, zbog nedostavljanja izvještaja o prihodima i imovini  koji se dostavljaju Agenciji jednom godišnje u naredne dvije godine po prestanku funkcije, Agencija je pokrenula upravne postupke prema imenovanim bivšim javnim funkcionerima", saopšteno je CIN-CG-u iz institucije na čijem je čelu od prošlog mjeseca Jelena Perišić.

Durumbašić je poslovni direktor SD-a. On i Obradović su i članovi partijskog Glavnog odbora, a javnosti su poznati i kao akteri afere “Ramada”, po istoimenom hotelu gdje je održan partijski skup plaćen iz državne kase.

Njih dvojica nisu odgovorili na pitanja CIN-CG-a o tome zašto nisu ispunili svoje zakonske obaveze. Pitanja su poslata na mejl adresu SD-a.

Osim redovnog godišnjeg imovinskog kartona koji se dostavlja do kraja marta, javni funkcioner dužan je da dostavi i poseban karton u roku od 30 dana od dana imenovanja, kao i dana uvećanja imovine vrijednosti preko 5.000 eura.

Zakonom su propisane i obaveze za one kojima je prestala funkcija. U roku od 30 dana od dana prestanka funkcije mora dostaviti poseban karton, a dužan je i da jednom godišnje, u naredne dvije godine, prijavi prihode i imovinu Agenciji. Novčana kazna, ako to ne uradi je od 500 do 2.000 eura.

Durumbašić nije dostavio imovinski karton za drugu godinu, a u slučaju Obradovića nedostaju za obje, poslije napuštanja funkcije.

Do kraja novembra 2016. godine Durumbašić je bio savjetnik tadašnjeg potpredsjednika Vlade i SD-a Vujice Lazovića, a Obradović direktor Direkcije za željeznice u periodu kada je ministar saobraćaja i pomorstva bio predsjednik partije Ivan Brajović.

Poslanik Mladen Bojanić je prije četiri godine objelodanio da je Direkcija za željeznicu platila račun za konvenciju SD-a u hotelu “Ramada”, po kojem je i afera dobila ime. Hapšenje Obradovića uslijedilo je nakon što je Specijalnom državnom tužilaštvu, Državnoj revizorskoj instituciji i Agenciji za sprečavanje korupcije Bojanić dostavio dokumenta koja ukazuju na zloupotrebe. Na ovo ga je uputila tadašnja menadžerka hotela Patricija Pobrić, koja je 

kao uzbunjivačica platila i najveću cijenu u ovoj aferi. Uprava hotela odlučila da joj ne produži ugovor, a to je podržao i sadašnji predsjednik Crne Gore, a tada premijer Milo Đukanović, koji je rekao da bi to isto “uradio svaki poslodavac na svijetu”. Agencija je nije zaštitila, smatrajući da Pobrić ne ispunjava uslove da bi bila proglašena zviždačem, ili sa njim povezanim licem.

Viši sud u Podgorici je u maju 2017. godine Obradovića osudio na tri mjeseca zatvora zbog “zloupotrebe službenog položaja”, dok je Apelacioni u janaru sljedeće godine kaznu preinačio u uslovnu.

Vlada je u februaru 2018. godine konstatovala ostavku Obradovića, a on je ubrzo našao posao u Ministarstvu saobraćaja, kojim rukovodi potpredsjednik Bošnjačke stranke Osman Nurković.

Sudija podgoričkog Osnovnog suda Nenad Vujanović krajem prošle godine je, pored Durumbašića, proglasio krivim za lažno svjedočenje i direktora Direktorata za željeznicu Milana Bankovića, direktora uprave za željeznice Miroslava Kukavičića, šeficu kancelarije za finansijsko-računovodstvene poslove Ministarstva održivog razvoja i turizma Kimetu Merulić, savjetnicu u Direktoratu za željeznički saobraćaj Tanju Dašić i službenika Direkcije za željeznice Jugoslava Becića. Viši sud je u aprilu potvrdio presudu za sve njih i uslovne kazne zatvora od po pet mjeseci, koju će odležati ukoliko u roku od dvije godine počine još neko krivično djelo. 

Banković i Kukavičić su potom podnijeli ostavke, koje je Vlada prihvatila u junu.

Predsjednik SD-a Ivan Brajović nije optužen u ovom slučaju, iako je sutkinja podgoričkog Višeg suda Ana Vuković u obrazloženju presude kojom je Obradović osuđen zbog plaćanja računa u “Ramadi” navela je da je “pristrasno i sračunato na pomaganje okrivljenom” svjedočilo više osoba. 

Kažnjena 22 bivša funkcionera

Agencija za sprečavanje korupcije je prošle godine pokrenula 53 postupaka protiv javnih funkcionera koji nisu ispunili svoje zakonske obaveze po prestanku funkcije, vidi se iz izvješataja o radu za 2019. 

U odnosu na obavezu dostavljanja kartona u roku od 30 dana od prestanka funkcije, pokrenuto je 37, od kojih je okončano 24 postupka. U 22 slučaja izrečeno je 15 novčanih kazni i sedam opomena. Za nedostavljanje kartona u roku od godinu od prestanka funkcije pokrenuto je 11, a za one koji to nijesu učinili dvije godine bilo je pet postupaka. Nijedan nije bio okončan na kraju prošle godine.

Na sajtu je dostupno 15 odluka o kršenju Zakona za javne funkcionere kojima je prestala funkcija.

Miloš RUDOVIĆ

Demokratska partija socijalista, držeći se minimuma, nije ispunila očekivanja o većoj zastupljenosti žena i njihovom rasporedu, a nijesu ni mnoge druge stranke. Lista albanske koalicije ,,Sad je vrijeme” morala na popravni zbog malog broja kandidatkinja

Ženska politička mreža (ŽPM), nema mnogo razloga za zadovoljstvo zastupljenošću kandidatkinja na listama za parlamentarne izbore zakazane za 30. avgust.

Ranija obećanja stranaka, povodom inicijative ŽPM o tome da se zastupljenost žena na listama poveća na 40 odsto su se uglavnom rasplinula, pokazujući da su predrasude i dalje snažnije od deklarisane političke volje. To se posebno odnosi na žene iz manjinskih naroda. Među gotovo 900 imena, nema ni jedne Romkinje ili Egipćanke

Prema analizi ŽPM, organizacije nastale pod okriljem programa Podrška antidiskriminacionim i politikama rodne ravnopravnosti koji finansira Delegacija EU, od 11 lista, pet koalicija i šest partija, samo je Bošnjačka stranka (BS) napravila značajan napredak u odnosu na minimalni, zakonom propisani udio kandidatkinja.

Zakon o izboru odbornika i poslanika nalaže da, u cilju ostvarivanja principa rodne ravnopravnosti, na izbornoj listi treba da bude najmanje 30 odsto kandidatkinja, odnosno najmanje jedno žensko ime među svakih četiri. Na izbornoj listi BS je 29 žena, odnosno 36 odsto. Među svaka tri imena jedno je žensko.

Iz ŽPM su na oficijalnoj Fejsbuk stranici objavili da su, u ranijem razgovoru sa liderom Bošnjačke stranke Rafetom Husovićem, dobili podršku za zahtjeve za dalje unapređenje izbornog zakonodavstva u Crnoj Gori, što, između ostalog, podrazumijeva i najmanje 40 odsto kandidata manje zastupljenog pola na izbornim listama.

,,Pozdravljamo činjenicu da je Bošnjačka stranka pokazala visok stepen dosljednosti u pogledu ispunjavanja datih obećanja koja se odnose na povećanje broja žena i raspored kandidatkinja na izbornim listama. Procenat žena, a posebno redosljed kandidatkinja na listi BS najbliži je zahtjevima ŽPM i predstavlja značajan iskorak u odnosu na zakonom propisane minimume”, saopštili su iz ove organizacije.

,,Bošnjačka stranka je napravila najveći iskorak ka zastupljenosti žena na poslaničkoj listi, a napredak u tom smjeru napravile su i druge stranke nacionalnih manjina. To je vrlo obećavajuća realnost, jer je ovo prvi put da žene imaju više prostora i mogućnosti za političkim djelovanjem. Njima je mjesto za stolom odlučivanja, pogotovo u izazovnim socio-ekonomskim vremenima kao što je sadašnjica”, kaže za Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG) Amela Kovačević Kalender. Ona se na listi Bošnjačke stranke nalazi na šestom mjestu.

Prema njenim riječima, žene su se udruženim snagama i kapacitetima izborile za zakonske kvote, ali suštinske promjene ne zavise samo od njih.

,,Ženama se moraju dati realne prilike da pokažu šta mogu i znaju. Mora se stvoriti podržavajuća sredina u svakoj partiji za aktivno djelovanje žena u politici. Jedino tako možemo vidjeti stvarni napredak. Vjerujem da će mnoge koleginice iskoristiti prilike da kvalitetno doprinesu boljoj političkoj situaciji u našoj zemlji”, smatra Kalender.

Jedina žena lider na listi je predsjednica Socijademokratske partije Crne Gore (SDP) dr Draginja Vuksanović Stanković. U nastavku liste SDP se uglavnom držao zakonske norme. Svojevrsni rekorderi po broju kandidatkinja za poslanice su dvije hrvatske stranke. Na listi Hrvatske reformske stranke (HRS) od 29 imena čak 20 su ženska, dok Hrvatsku građansku inicijativu (HGI) predstavlja 19 žena od ukupno 52 kandidata. Čelna mjesta ipak su rezervisana za lidere stranaka Radovana Marića i Adrijana Vuksanovića. Obje stranke bore se za samo jedno poslaničko mjesto, koliko im zakonski pripada kroz takozvanu afirmativnu akciju.

Kandidatkinja HGI Dijana Milošević, kazala je za CIN-CG da o političkom djelovanju žena iz hrvatske zajednice najbolje govori to što su one „svih uzrasnih dobi“ aktivno uključene u rad stranke.

,,Posljednjih godinu dana uočljiva je povećana zainteresiranost žena za pridruživanje HGI, što nas vodi sve bliže cilju potpunog ostvarenja strategije napretka rodne ravnopravnosti”, kazala je Milošević.

Žene kao dio stranačkog tijela, a posebno one koje dolaze iz nacionalnih manjina, ocjenjuje Milošević, mogu predstavljati jak mehanizam u ostvarivanju ciljeva i stremljenja nacionalnih partija.

Stranke albanske nacionalne manjine će na izborima nastupiti sa dvije liste. Lista Sad je vrijeme koju čine Demokratski forum, Forca, Građanski pokret Perspektiva i Unija Tuzi, predvođeni Nikom Đeljošajem i Gencijem Nimanbeguom morala je na popravni, jer su na njoj bile samo 24 žene, što je manje od zakonska norme od 30 odsto. Iz DIK-a su, potom, saopštili da je ,,podnosilac izborne liste otklonio nedostatak u zakonskom roku…”.

Aferdita Pelingu, četvrta na ovoj listi, uz nadu da će u budućnosti biti pomaka nabolje, kaže za CIN-CG da je njena partija Forca jako posvećena unapređenju i integrisanju žena u političkom životu „osobito ako bismo se ugledali na pozicioniranje žena u regionu kao na Kosovu, ili u Albaniji“.

Ona smatra da je dobra volja iskazana predlozima da se kvota od 30 odsto žena poveća na 40, ali da „ostaje da se nadamo da će u budućnosti to biti i realizovano“.

„U odnosu prema ženama u politici ima još mnogo toga za poželjeti”, kaže Pelingu.

Drugu listu albanske manjine gdje Demokratska unija Albanaca, Demokratska partija i Demokratski savez u Crnoj Gori čine koaliciju Jednoglasno po običaju predvodi muškarac - Fatmir Đeka.

Poslanica Demokratske Crne Gore dr Valentina Minić za CIN-CG istakla je da činjenica da je procenat zastupljenosti žena u politici za 30 godina porastao samo oko 15 odsto dovoljno govori o tome koliko je politika u Crnoj Gori svim ženama još uvijek nedostupna i daleka. ,,Kada mjerite manjinu u manjini, onda je jasno koliko je situacija po pitanju zastupljenosti žena iz nacionalnih manjina u politici loša i koliko je problem kompleksan. Iz krovog pravnog akta Crne Gore – Ustava jasno i koncizno proizilazi sve. To “sve” nije kvota ni od 30 ni od 40 odsto i nije zakonodavna vlast koju personifikuje Parlament, jedina grana vlasti koja se veže za političko djelovanje”, smatra dr Minić.

Simonida Kordić, kandidatkinja za poslanicu na listi Za sigurniju budućnost, ipak, primjećuje veću angažovanost žena.

,,Moje iskustvo, a verujem i iskustvo mojih koleginica u Novoj srpskoj demokratiji, jeste da naša rodna pripadnost ne predstavlja prepreku u našem političkom angažmanu”, kazala je Kordić za CIN-CG.

Ona je četvrta na listi koalicije koju čine Demokratski front, Socijalistička narodna partija, Narodni pokret, Prava Crna Gora i nestranačke ličnosti.

Kordić smatra da su zakonske kvote samo jedna od mjera koja treba da stimuliše i olakša veće angažovanje žena političarki u javnom životu.

,,Radi se o nasleđenom društvenom ustrojstvu koje je dobilo svoj izraz i u vrednosnom sistemu, a na kraju utiče i na način na koji i žene i muškarci učestvuju u porodici i u društvu. Kako su takve navike stvarane vekovima, one se ne mogu ni promeniti kroz nekoliko izbornih ciklusa. Jedna ili više zakonskih mera nisu dovoljne da izmene taj obrazac. Potrebni su različiti, konstruktivni pravci delovanja”, ističe Kordić.

Da ne postoji zakonska norma, ne bi se našlo toliko žena na većini lista, uvjerena je ekološka aktivistkinja i kolumnistkinja Jasna Gajević. Ona je kandidatkinja za poslanicu na izbornoj listi Crno na Bijelo koju čine Građanski pokret URA, Savez građana Civis, Bokeški forum, Stranka pravde i pomirenja i nezavisni intelektualci. Na listi su 24 žene. Na prvom mjestu je lider pokreta URA dr Dritan Abazović, a prva žena mr Božena Jelušić je na trećoj poziciji.

,,Situacija je bolja nego na prethodnim izborima, vodilo se računa o poštovanju zakona. Koliko su se partije samo trudile da poštuju zakonsku normu, a koliko su zbilja posvećene poštovanju jednakosti, teško je reći”, kaže Gajević za CIN-CG.

Na izbornoj listi Odlučno za Crnu Goru Demokratske partije socijalista (DPS) ukupno ima 25 žena. Prva od žena na četvrtoj poziciji je Aleksandra Vuković. Ona je i do sada bila poslanica u Skupštini, a u međuvremenu je postala i jedina žena u Predsjedništvu partije.

Iz ŽPM smatraju da ova partija nije ispunila obećanja i očekivanja: ,,Kandidatkinje su uglavnom raspoređene po zakonskom minimumu. Konstatujemo da DPS nije ispunila obećanja i očekivanja, ni u dijelu zastupljenosti žena, ni njihovog rasporeda na izbornoj listi o kojima se razgovaralo na ranijem sastanku u okviru kampanje ŽPM za unapređenje izbornog zakonodavstva i ukupnog političkog ambijenta u Crnoj Gori”.

,,Crna Gora se teško odriče tradicionalnih podela na „muške i ženske“ poslove i to ne samo njena muška, već i ženska populacija. U tom smislu, one žene koje imaju sklonosti i sposobnosti za bavljenje politikom ne kucaju prečesto na vrata koja su ipak, ako ne širom otvorena, onda sasvim sigurno otključana”, smatra Kordić.

Gajević ocjenjuje da je crnogorsko društvo još tradicionalno, i da u njemu nema stvarne ravnopravnosti. Žene se rjeđe odlučuju da se bave politikom, jer to zahtijeva veliku posvećenost. Do većeg učešća žena u politici, prema njenim riječima, doći će kad poslovi oko djece i u domaćinstvu budu zajednička obaveza bračnih partnera.

Dijana Milošević napominje da stranka može biti jedan od izuzetno jakih instrumenata za jačanje pozicije žena u političkom životu ukoliko se iskreno zalaže za principe te strategije: ,,Zakonske kvote su nešto što obavezuje na kvantitet, ali naravno ne i na kvalitet. Određenu brojčanu zastupljenost žena na izbornim listama je vrlo jednostavno postići formalnim navođenjem brojčanih podataka, ali smo svjesni da se zakonski ne može regulirati stupanj i način njihovog konkretnog i stvarnog sudjelovanja u radu određenih stranaka”.

Jonica: Ništa više od obećanja

,,Danas, 75 godina od kada su žene po prvi put ostvarile pravo glasa, još traje borba za ostvarivanje našeg biračkog prava. Biračko pravo nije samo pravo da biraš nego i da budeš izabran. To je dio u kojem je put do jednakosti još veoma trnovit i dug“, kaže za CIN-CG Snežana Jonica, čija je izborna lista, Socijalisti Crne Gore, odlukom DIK-a odbijena.

Stvarni donosioci odluka u partijama su muškarci, kaže ona, koliko god se zaklinjali pred predstavnicima UN i EU da su najposvećeniji jednakosti žena i muškaraca.

,,Kad se naprave izborne liste sve neistine se ogole. Nijedna izborna lista koja će učestvovati na parlamentarnim izborima nije poštavala obavezu koju su njihovi lideri preuzeli – da bude 40 odsto žena i da one budu raspoređene u svaka tri kandidata na listi. Najbliža tome je Bošnjačka stranka. Time je jasno poručeno - što manje žena ili preciznije, što više muškaraca na mjestima odlučivanja, jer redosljed opredjeljuje broj žena koji će ući u Skupštinu”, ističe Jonica.

Ona smatra da je to i “poruka i svim građanima, koliko se i bilo kojem drugom izbornom obećanju može vjerovati”, zaključuje Jonica.

Andrea JELIĆ

Planirali smo da se i mi kao romska zajednica takmičimo, ali s obzirom da cenzus za Rome nije smanjen, kao što je to urađeno za hrvatsku nacionalnu manjinu, nismo u mogućnosti da izađemo na izbore. Da su smanjili cenzus, vjerujem da bismo imali dovoljan broj glasača za jednog poslanika u parlamentu“, ističe za CIN-CG predsjednik novoformirane Demokratske partije Roma Mensur Šalja

„Romskoj zajednici je dosta da drugi odlučuju u njeno ime!“

Uz ovaj usklik, predsjednik novoosnovane Demokratske partije Roma Mensur Šalja, u razgovoru za Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG), ipak, priznaje da će se na autentičnog političkog predstavnika njegovog naroda sačekati i poslije parlamentarnih izbora zakazanih za 30. avgust.  

Šalja objašnjava da važeći Zakon o izboru poslanika i odbornika, partiji koja bi predstavljala romsku zajednicu onemogućava da osvoji dovoljan broj glasova.

“Planirali smo da se i mi, kao romska zajednica takmičimo ali, s obzirom da cenzus za Rome nije smanjen, kao što je to urađeno za hrvatsku nacionalnu manjinu, nismo u mogućnosti da izađemo. Da su smanjili cenzus, vjerujem da bismo imali dovoljan broj glasača za jednog poslanika u parlamentu“, ističe Šalja.

Prema Zakonu o izboru odbornika i poslanika, u raspodjeli mandata učestvuju izborne liste koje su dobile najmanje tri odsto od ukupnog broja važećih glasova. Primjenom principa afirmativne akcije, partije koje predstavljaju manjinske narode i zajednice, prije svega Bošnjake i Albance, u slučaju da ni jedna od izbornih lista koja ih prezentuje ne ispuni cenzus, a pojedinačno dobiju najmanje 0,7 odsto važećih glasova, stiču pravo na učešće u raspodjeli mandata kao jedna – zbirna izborna lista. Tako mogu osvojiti do tri mandata.

Izmjenama izbornog zakona, partijama koje predstavljaju hrvatsku nacionalnu manjinu, zbog manjeg procenta zastupljenosti u ukupnom stanovništvu, prag za sticanje parlamentarnog statusa spušten je na 0,35 odsto, čiji prelazak garantuje jedan mandat. 

Strankama je, prema izlaznosti na dosadašnim izborima, obično potrebno oko deset hiljada glasova za ulazak u parlament, manjinskim listama četiri puta manje, a hrvatskoj manjini oko hiljadu. 

Roma u Crnoj Gori, prema popisu stanovništva, ima 6.251 (1,01 odsto), nešto više od hrvatske nacionalne manjine (0,97 odsto). Dostupnih podataka o broju Roma koji imaju biračko pravo, međutim, nema. Prema istraživanju CEDEM-a, čak 57 odsto pripadnika ove manjine nema crnogorsko državljanstvo.

Formula za omogućavanje autentične političke participacije Roma postoji, navode sagovrnici CIN-CG-a, ali je potrebna i politička volja.

„Zadnjih nekoliko mjeseci, s obzirom da sam bio na terenu, zbog situacije sa koronom, pitali su me u zajednici i o tome da li ćemo izaći na ove izbore. Pojedini su bili sigurni da hoćemo. Oni jedva čekaju da se naša partija pojavi, da jednostavno biramo šta želimo. Jer, niko se se ne može izboriti za nas kao mi sami. Mi najbolje znamo šta nama treba“, kaže Šalja.

Od 1998. godine 17 puta je mijenjan i dopunjavan Zakon o izboru odbornika i poslanika, posljednji put u oktobru 2018. godine, a zakonodavac nijednom nije prepoznao nužnost uvođenja izborne povlastice prema romskoj zajednici.

Inicijativu da se i ovoj zajednici to omogući, po modelu kako je to urađeno za hrvatsku manjinu, podnijeli su parlamentu još 2018. godine članice Koalicije Zajedno za inkluziju Roma i Egipćana u Crnoj Gori. Potpisali su je Samir Jaha iz Nevladine organizacije (NVO) Mladi Romi, Milan Radović iz Građanske alijanse, Dragan Koprivica iz Centra za demokratsku tranziciju, Elvis Beriša iz NVO Phiren Amenca i Fana Delija iz Centra za romske inicijative.

Programski direktor za ljudska i manjinska prava u Građanskoj alijansi Milan Radović ističe za CIN-CG, da je ključni momenat da Romi imaju političkog predstavnika u parlamentu koji bi se u ovom trenutku demokratskog razvoja u Crnoj Gori prvenstveno bavio položajem te manjine i na najdirektniji način tražio da određena pitanja budu riješena. 

Radović objašnjava da je tim dokumentom zatraženo “da se romskom narodu omogući, po istom principu kao i hrvatskom, pozitivna diskriminacija u smislu da oni kao manjinski narod mogu da po značajno manjoj kvoti dođu do jedne poslaničke pozicije u parlamentu”. 

“Odgovor na to još nismo dobili, niti je bilo spremnosti da se o tom pitanju povede rasprava u parlamentu”, ističe Radović.

Almir Tahiri, član građanskog pokreta UPRE (Ujedinjeni pokret Roma i Egipćana) je prva osoba iz romske zajednice u Crnoj Gori koja je završila fakultet političkih nauka. On smatra da država mora pokazati senzibilitet prema svojim građanima.

“Koliko je ova država Crnogoraca, Srba, Hrvata, Albanaca i Bošnjaka, toliko je i naša. Nejednak pristup i selektivni ustupci ne mogu donijeti progres ni na sociološkom, niti na ekonomskom polju. Siguran sam da bi se integracijom nas Roma BDP znatno uvećao. S tim u vezi, svi oni poslanici koji vole Crnu Goru trebalo bi da iniciraju i podrže izmjenu Zakona o izboru odbornika i poslanika. Ne moraju to da rade zbog nas samih, već zbog društva generalno i naše Crne Gore, jer pružajući podršku nama, pružili su je sopstvenoj zemlji”, kaže Tahiri za CIN-CG.

Političke partije zastupljene u parlamentu, sa izuzetkom Demosa i Građanskog pokreta URA, uprkos dvonedjeljnom insistiranju novinara CIN-CG, izbjegle su da odgovore na pitanja o tome kakve stavove imaju povodom inicijative da se i u slučaju Roma cenzus spusti na 0,35 odsto, da li bi partija koja bi predstavljala romsku zajednicu, prema njihovom mišljenju doprinjela daljoj demokratizaciji crnogorskog društva, te da li u svojim redovima imaju predstavnike ove zajednice.

U DEMOS-u su, kažu, svjesni izuzetno teškog položaja Roma u Crnoj Gori. Smatraju da bi princip afirmativne akcije, koji je primijenjen u slučaju hrvatske nacionalne manjine, trebalo primijeniti i na romsku manjinu. Oni smatraju da bi romska partija doprinijela boljoj zaštiti interesa Roma i “smanjila mogućnost zloupotreba romske populacije u izbornom procesu od strane aktuelne vlasti, pa bi time doprinijela i demokratizaciji crnogorskog društva”. 

Zato će, kažu, “DEMOS podržati potencijalne izmjene Zakona o izboru odbornika i poslanika, koje bi omogućile ovakvo rješenje”.  

Glavni izazovi sa kojima se romska zajednica može suočiti u procesu stvaranja partije koja bi štitila njene nacionalne interese, kako navode iz DEMOS-a, tiču se očekivanih opstrukcija vladajuće elite. 

“Ovo, prvenstveno, kako bi zloupotrebama teškog ekonomskog položaja Roma i državnih resursa u izborne svrhe nastavila da obezbjeđuje sebi sigurne glasove građana romske nacionalnosti”, objašnjavaju iz te političke partije.

Iz Građanskog pokreta URA ističu da u njihovoj partiji imaju predstavnike svih naroda sa posljednjeg popisa stanovništva iz 2011. godine, uključujući Rome i Egipćane. 

“Mi smo partija u kojoj se različitosti poštuju i uvažavaju. Važno je napomenuti da smo za kandidate za odbornike na lokalnim izborima u Ulcinju imali predstavnike romske populacije. Takođe, u Forumu mladih imamo članove koji su Romi”, kažu iz URE za CIN-CG.

Ovaj pokret smatra da je potrebno što prije donijeti izmjene Zakona o izboru odbornika i poslanika ,,kako bi se položaj Roma i Egipćana izjednačio sa položajem koji imaju neke druge manjinske zajednice”. 

“Ističemo, pritom, da po posljednjem popisu u Crnoj Gori živi više Roma i Egipćana u odnosu na druge manjinske zajednice koje imaju povlašćeni izborni census”, kažu iz URE.

Predstavnici URE, takođe, ocjenjuju da je ,,od izuzetnog značaja da Romi i Egipćani imaju predstavnike u državnim institucijama i u političkom životu, jer u suprotnom nema ni njihove potpune integracije u društvo”.

Uz podsjećanje da su u njemu Romi i Egipćani najmarginalizovanija zajednica, Građanski pokret URA je ocijenio da ,,ukoliko bi imali svoje predstavnike u parlamentu, značajno bi uticali na poboljšanja iz oblasti obrazovanja, zdravstvene zaštite, pravnog i socijalnog statusa, porodične zaštite, kulture i informisanosti”. 

Predsjednik NVO Romska nada Mirsad Muratović kaže da sada postoji dovoljan broj obrazovanih koji mogu na kvalitetan način da predstave romsku zajednicu u parlamentu.

,,Prije dvanaest godina, kad sam osnivao NVO, bio je mali broj obrazovanih pripadnika RE populacije u Crnoj Gori. Sada imamo značajan broj onih koji su završili fakultete i magistrirali. Imamo kapacitete za učešće u političkom životu i ljude koji bi bili poslanici u parlamentu i štitili naša prava”, kaže Muratović za CIN-CG.

Predsjednik novoosnovane partije Roma Mensur Šalja najavljuje da će, pored insistiranja na snižavanju cenzusa, raditi i na ujedinjenju mladih obrazovanih Roma kako bi se se izborili za bolji položaj zajednice. U planu je, kaže, da u narednom periodu razgovaraju sa poslanicima i otvore pitanje nižeg cenzusa, ali i da se pripremaju da 2022. godine izađu na lokalne izbore u Podgorici.

„Da mladi, obrazovani budu zaposleni u ministarstvima, da imamo naša prava, da niko naša mjesta ne uzima“, kaže Šalja, nabrajajući da prije svega misli na ministarstva za ljudska i manjinska prava, prosvjete, rada i socijalnog staranja, pa i vanjskih poslova. 

„Dakle, u svim tijelima u kojima se kreira naša sudbina da imamo pripadnike zajednice koji će na to uticati“, kaže Šalja.

„Da bi bio ostvaren princip jednakosti između etnokulturnih zajednica u nacionalno-državnom kontekstu potrebno je priznati posebna politička prava pripadnicima manjinskih zajednica ili pak, manjinama kao kolektivitetima. Ovo se posebno odnosi na zajednice koje su bile marginalizirane ili diskriminisane u dužem vremenskom razdoblju, kao što je slučaj sa etnokulturnom zajednicom Roma”, navodi profesorica Fakulteta političkih nauka, Danijela Vuković Ćalasan u svom radu Politika multikulturalizma i politička participacija Roma u Crnoj Gori.

Politička participacija i reprezentacija Roma, javlja se u preporukama Vlade, Evropske unije, OEBS-a i Savjeta Evrope. 

Romi, uprkos prvom koraku i osnivanju stranke, međutim, još neko vrijeme ostaju nevidljivi na političkoj sceni.

Bio za romsku partiju, pa ušao u DPS

Predsjednik Savjeta Roma Isen Gaši, koji se ranije vatreno zalagao za autentično predstavljanje Roma, u međuvremenu je postao član Glavnog odbora DPS-a i – zaćutao. 

On je u januaru 2018. godine, kazao za CIN-CG da je potrebno obezbijediti sistemsko rješenje za autentično predstavljanje Roma u crnogorskom parlamentu i na lokalnom nivou, te da je to preduslov za istinsku integraciju.

„Neshvatljivo je da romska zajednica mora da obezbijedi duplo više glasova za jedan poslanički mandat u odnosu na hrvatsku zajednicu. To nije koncept građanskog društva, to je tipičan primjer dvostrukih aršina”, tada je poručio Gaši.

Pozivajući se na iskustvo, on je tada istakao kako nije siguran da bi Romi imali podršku DPS-a i ostalih stranaka za svoje zahtjeve.

„Naročito ako se prisjetimo inicijative Pozitivne Crne Gore, koja je svojevremeno podnijela amandman da se romskoj zajednici obezbijedi zagarantovani mandat u crnogorskom parlamentu, što su odbili svi ostali. Čak i manjinske stranke su se usprotivile takvom zahtjevu”, rekao je tada Gaši.

Predsjednika Savjeta Roma, 30. novembra prošle godine, Kongres DPS-a izabrao je za člana Glavnog odbora. I poslije višednevnog insistiranja novinara, Gaši nije odgovorio na pitanja o tome da li ostaje pri ranijem zalaganju o sniženju cenzusa i političkoj participaciji Roma i Egipćana, da li će se kao član rukovodstva DPS-a zalagati za to i je li već pokrenuo takvo pitanje, zbog čega je prihvatio mjesto u vladajućoj stranci i da li je to u konfliktu sa funkcijom predsjednika Romskog savjeta koji bi trebalo da okuplja sve Rome.

Serđan BAFTIJARI 

 „Moramo da budemo solidarnije i podržimo jedna drugu, jer imamo znanje, kredibilitet, elokventnost, moral i iskustvo. Mi smo te koje odlučuju o budućem položaju naših kćerki“, kaže za CIN-CG aktivistkinja Zenepa Lika

„Još vladaju predrasude da su žene manje otporne i objektivne, da su emotivne i nemaju dovoljno snage da ideje sprovode u djelo. Da ženi nedostaje, prosto, onaj sveobuhvatni vid za rješavanje nekih problema“, kaže za Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG) Ulcinjanka Zenepa Lika, predsjednica društva Dr Martin Šnajder Jakobi i aktivistkinja.

Na najvišim funkcijama u Ulcinju i Baru, kao što je to slučaj u gotovo svim opštinama, nema žena. Za njih je rezervisana kota niže.

U radu Opštine Ulcinj ukupno učestvuje 49 žena, što je tek petina zaposlenih.  Prema posljednjem popisu stanovništva iz 2011. godine, Ulcinj ima 20.265 stanovnika, od čega najveći udio čine Albanci. Potpredsjedničku funkciju obavlja pripadnica albanske nacionalne manjine Hatidže Gjoni.

Kao što je to slučaj u većini crnogorskih opština, i u ovoj žene uglavnom obavljaju poslove sekretarki, samostalnih savjetnica, samostalnih referentkinja i namještenica.

„Položaj žene na mjestima odlučivanja u Ulcinju suštinski nije na zadovoljavajućem nivou. Čak je i marginalizovan”, ocjenjuje Lika. Još, prema njenom mišljenju, „živimo u društvu u kom žena treba da izgleda lijepo, da se ponaša ženstveno i da ćuti“.

Lika je u kratkom periodu prije pet godina bila potpredsjednica opštine i iz nje progovara lično iskustvo: „Ako nemate podršku muškog kolege, ili, kao u mom slučaju predsjedavajućeg, teško ćete sprovesti u djelo svoje zamisli. A, kada pokušate, naići ćete na prepreke i možda u narednom krugu nećete više biti dio tog ansambla, jer ste ‘nepodobna’”.

Prema podacima koje su iz Opštine Ulcinj dostavili za CIN-CG, u lokalnom parlamentu rade samo dvije žene koje pripadaju nacionalnim manjinama i one su samostalne savjetnice.

U Skupštini od ukupno 33 odbornička mjesta žene zauzimaju osam. Sedam poslanica je iz redova albanske manjine – Jasmina Hasa, Flutra Husić, Eleonora Shata, Aida  Lleshi, Majlinda Duraku, Majlinda  Kurt i Gjylije Pelingu. Osma odbornica je Nela Milović.

Sekretar u službi Skupštine Ulcinj Ardit Ceka kazao je za CIN-CG da žene koje pripadaju nacionalnim manjinama rukovode pojedinim radnim tijelima.

„One se nalaze na čelu odbora za izbor i imenovanje, za društvenu djelatnost, predstavke i pritužbe, međuopštinsku i međunarodnu saradnju i saradnju sa dijasporom i za rodnu ravnopravnost. One su i na čelu Savjeta za poboljšanje položaja invalidnih i hendikepiranih lica i Savjeta za zaštitu životne sredine“, kaže Ceka.

„Predsjednici partijskih klubova su redom muškarci. Zašto? Zato što se štafete predaju samo muškarcima. Kada pogledate učešće odbornica u lokalnom parlamentu, vidjet ćete da su maksimalno jedna do tri odbornice aktivne na sjednicama. Žene su većinom tu da bi ispunile normu. Suštinski se ništa ne mijenja. O autonomiji i glasanju po sopstvenoj savjesti da i ne govorimo, mada to isto važi i za muškarce. Partija diktira što i kako da se glasa”, kaže Zenepa Lika  za CIN-CG.

I pored dokaza da žena posjeduje sposobnosti za dobro rukovođenje i da „umije”, prema riječima Like, ona samo uz milost određenih partijskih funkcionera može da dobije tu šansu.

„Nedostaje im podrška kolega, ali i društva, biračkog okruženja. Žene će se fokusirati na program ili realizaciju društveno korisnih ideja, a muškarci će okupiti interesnu grupu i po radnim ručkovima i uz 'dobru rakiju' sklopiti aranžmane… To tako funkcioniše”, tvrdi Lika.

Za razliku od Ulcinja, u Baru imaju iskustvo da je jedna žena premašila kotu potpredsjednika i postala gradonačelnica. Bila je to prije nekoliko godina Anka Vojvodić iz Demokratske partije socijalista (DPS).

U organima i službama lokalne samouprave i lokalne uprave Opštine Bar, ukupno je trenutno zaposleno 109 žena, što je gotovo 45 odsto ukupnog broja. Potpredsjednica Opštine je Tanja Spičanović, a sekretarka Skupštine mr Aleksandra Grabež. Žene su i na čelu pojedinih sekretarijata, pa finansijama rukovodi Ivana Backović, a za lokalnu samoupravu zadužena je Svetlana Gažević. O privredi brine mr Sanja Mitrović, a uređenjem prostora bavi se Nikoleta Pavićević. Glavni administrator ima pomoćnicu, a tu su i rukovoditeljke službi i pomoćnice sekretara sekretarijata. Šest žena još rukovode odjeljenjima, biroima i sektorima, a i o trezoru brine šefica.

Ostale zaposlene su ekspertkinje, izvršni i namještenički kadar. Namještenici su, prema zakonskoj formulaciji, osobe koje su zasnovale radni odnos u državnom organu za obavljanje pomoćnih i drugih poslova.

O pripadnicama nacionalnih manjina u lokalnim strukturama ne zna se mnogo. Opštine sprovode ankete, ali zaposleni nisu dužni da se izjasne o nacionalnoj pripadnosti, objašnjeno je i iz barske opštine za CIN-CG.

„Položaj žena u organima lokalne uprave Opštine Bar je izjednačen sa položajem muškaraca u smislu prava, obaveza i odgovornosti u postupcima u kojima obavljaju poslove iz svoje nadležnosti. Zaposlene imaju slobodu efikasnog učešća u kulturnom, vjerskom, društvenom, ekonomskom i javnom životu, slobodu prava na ispovijedanje svoje vjere i upotrebu svog jezika. Zastupljenost u političkom životu, u Skupštini opštine i upravljačkim organima društva čiji je osnivač Opština Bar pokazuje takođe njihovu aktivnost i značaj u procesu donošenja bitnih odluka“, kaže za CIN-CG Marija Tošković iz službe predsjednika Opštine Bar Dušana Raičevića.

U Skupštini Opštine Bar, od ukupno 36 mjesta, 14 zauzimaju odbornice. Prema Zakonu o izboru odbornika i poslanika, to predstavlja adekvatnu zastupljenost. U cilju ostvarivanja principa rodne ravnopravnosti, na izbornoj listi treba da bude najmanje 30 odsto kandidatkinja, a među svaka četiri kandidata prema redosljedu na izbornoj listi mora biti najmanje po jedna žena.

„Položaj, prava, obaveze i odlučivanje odbornica u Skupštini su ravnopravni. Pojedine su i predsjednice radnih skupštinskih tijela, što ukazuje na njihov značaj u radu“, kaže Tošković.

Ona naglašava i da će u narednom periodu Opština Bar nastojati da omogući kroz obuke, komunikaciju i razne aktivnosti, još veću uključenost i afirmaciju žena u svim sferama društvenog života.

Sagovornica CIN-CG iz Ulcinja, međutim, ima drugačiju poruku i ocjenjuje da osim unutar sistema, žena još treba da se izbori i za veću podršku porodice.

„Iako ima pomaka, nije dovoljan. Treba da shvatimo da, ukoliko želimo da se iole mijenja položaj žena, moramo da budemo solidarnije i podržimo jedna drugu, jer imamo znanje, kredibilitet, elokventnost, moral i iskustvo. Mi smo te koje odlučuju o budućem položaju naših kćerki”, zaključuje Zenepa Lika.

Andrea JELIĆ

U Crnoj Gori je do polovine juna 2,5 puta više građana završilo iza rešetaka, nego što je oboljelo od COVID-19. Ustavni sud i parlament su prespavali prvi talas, a za Agenciju za zaštitu ličnih podataka bolje da se nije budila

Intenzivna hapšenja, prenatrpane i neuslovne prostorije za pritvor, zakonska nedostatnost, upitno objavljivanje spiskova sa ličnim podacima građana u samoizolaciji, pasivnost Ustavnog suda i parlamenta, samo su neki od primjera kršenja zakonskih obaveza i elementarnih građanskih prava koja su obilježila period prvog talasa pandemije Covid-19.   

Zapažanja i nalazi nevladinih organizacija i ombudsmana o kršenju ljudskih prava, posebno su značajna zbog nove plime epidemije i već vidljivih nedosljednosti. 

Izvršna direktorica Centra za građansko obrazovanje (CGO) Daliborka Uljarević ocijenila je da je umjesto početne otvorenosti postavljen hermetični partijski okvir u djelovanju svih službi koje su učestvovale u borbi protiv daljeg širenja koronavirusa.

 “Time je vlast sama sebi skočila u stomak – pošto nije dijelila odgovornost ni sa kim u želji da dobije ‘lovorike’ za uspjeh prve faze, dobiće  i ‘kamenice’ za ono što slijedi,” kazala je ona za Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG).

Uljarević je ocijenila da je dodatno loše što svi danas manje vjeruju Institutu za javno zdravlje, Kriznom štabu i Nacionalnom koordinacionom tijelu (NKT) nego na početku pandemije, a tome su, smatra, sami doprinijeli uvodeći partijsku luču u svoj rad. Brzo je svima počelo da bode oči što su se iz ljekarske struke zvanično obraćali samo prepoznati članovi, podržavaoci ili simpatizeri DPS-a. 

“Mi smo na to ukazali i poslije prvih šest sedmica pandemije, a sve što se kasnije dešavalo, samo je potvrdilo našu ocjenu. Kroz lutanja sa stavovima, od toga da se odluke isključivo donose u skladu sa epidemiološkom procjenom do toga da se mora voditi računa o ekonomskim interesima države, od toga da se ‘određuju prema virusu, a ne prema populaciji’ do toga da su različita pravila postojala za one koji su ulazili u krug privilegovanih i druge, od toga da se fokusiraju na zdravstvena pitanja pa do podrške intervenciji policije u Budvi koja je predstavljala i u Crnoj Gori rijetko viđen primjer zloupotrebe u partijske svrhe… Sljedeći korak je da dio tih ljudi vidimo na izbornoj listi DPS-a,” kazala je Uljarević za CIN-CG.

Ukoliko DPS ostane na vlasti, neki od njih će poslije parlamentarnih izbora, prema njenom mišljenju, ući u Vladu. 

“Ali, treba da znamo da im je u tim pozicioniranjima ključna preporuka bila selektivan stav oko određenih javnih okupljanja, zatvaranja ili nezatvaranja opština u istim okolnostima, pohvala ili kritika prema određenim društvenim grupama, nego sve ono što znaju o medicini i ovom virusu,” zaključila je Uljarević.

Pritvor u mraku, po dvoje u krevetu

Iz CGO podsjećaju i da je na 91 zaraženog u prvom talasu Nacionalno koordinaciono tijelo (NKT) donijelo odluku da se zabrane izlasci radnim danima od 19h, a subotom od 13h do ponedjeljka u 5h. Broj zaraženih sada je tri puta veći, a mjere su nekoliko puta blaže. 

Izbori u Tivtu bili su odloženi kada je epidemiološka situacija u ovom gradu bila bezazlena, a sada NKT brani parlamentarni izborni dan 30. avgust, uprkos ubrzanom rastu zaraženih. 

U Crnoj Gori je od polovine marta do polovine juna bilo 324 zaraženih od kojih je izliječeno 315, a 2,5 puta više građana završilo iza rešetaka zbog kršenja mjera donijetih u cilju daljeg sprečavanja korona virusa. U odnosu na broj oboljelih, 5,5 puta je više krivičnih prijava. Ukupno su podnijete 1.802  krivične prijave i lišeno slobode 864 građana.

U podgoričkom Centru bezbjednosti, prema podacima doskorašnjeg predsjednika Savjeta za građansku kontrolu rada policije Aleksandra Zekovića, svega 37 odsto građana koji su prekršili mjere procesuirano je u redovnom postupku, bez hapšenja. 

“U praksi, svaki građanin koji je lišen slobode popodne ili predveče, prije jutra nije išao kod državnog tužioca. Mnogima je nastavljeno zadržavanje. Od 48 to 72 sata u pritvoru je boravilo 140 građana, a 170 je zadržano do 24 sata,“ kazao je Zeković za CIN-CG.

On je istakao da su registrovali najčešća kršenja ljudskih prava prilikom boravka građana u policijskom pritvoru. Prostorije su bile nespremne, neadekvatne i prenatrpane. 

„Dešavalo se da evidentiramo kako dvojica građana dijele isti krevet, ili da se na desetine čuvaju po službenim kancelarijama. Građani su držani u lošim higijenskim uslovima, posebno tokom neradnih dana, jer se tada prostorije ne čiste. U pritvoru, držani su u mraku, bez osvjetljenja, a u najvećem broju prostorija česme nijesu radile. Sanitarne prostorije su bile u lošem stanju, često i bez sapuna“, kazao je Zeković, ističući da su građani pred tužioce i sudije izvođeni iscrpljeni, bez odmora i koncentracije, što se „neminovno odrazilo i na kvalitet pravde“.

Poslije čestih prozivki Savjeta, počelo je renoviranje pritvorskih prostorija. 

Kao jednu od lekcija prvog talasa, Zeković ističe ozbiljne propuste zdravstveno-sanitarnog inspektora prilikom stavljanja građana u karantin ili samoizolaciju. On smatra da tužilačka organizacija treba da pokaže razumijevanje prema stvarnim kapacitetima i uslovima za zadržavanje građana, što je izostalo. 

„U narednom periodu zadržavanje građana treba sprovoditi kao krajnje sredstvo. Tako bi se vodilo računa o zaštiti zdravlja i dostojanstvenom tretmanu, a kapaciteti čuvali za izvršioce ozbiljnijih krivičnih djela,“ ocijenio je on.

Parlament u samoizolaciji

Na pitanje da li im je prvi talas poslužio kao lekcije i šta su naučili iz njih, iz Vladinog Nacionalnog koordinacionog tijela za zarazne bolesti (NKT) su kazali da od toga nisu bježali.

“NKT stalno analizira preduzete mjere. Pokazalo se da smo dobro postupili. Pripremamo se naravno za sve moguće scenarije,” kazao je za CIN-CG kratko njegov član Srđan Kusovac.

Sa njim, međutim, nijesu saglasni sagovornici iz nevladinog sektora, koji imaju zamjerke na veliki broj institucija, a prije svega  na najvišu sudsku instancu.

„Ustavni sud je odlučio da pokrene postupak ocjene ustavnosti mjere objavljivanja identiteta i adresa preko 2.000 osoba u samoizolaciji nešto više od dva mjeseca od kada je mjera primijenjena i to od njega zatraženo. Sada, kada su ti podaci uklonjeni sa interneta, odluka Ustavnog suda će biti relevantna samo kao lekcija za ubuduće i koristan argument u prilog zahtjeva za naknadu štete onih ljudi čiji je identitet objavljen“, smatra izvršna direktorica Akcije za ljudska prava (HRA) Tea Gorjanc Prelević.  Ona podsjeća da ovaj sud još nije pokrenuo postupak ocjene ustavnosti drugih mjera koje su usvajane za vrijeme epidemije, niti se oglasio u tom periodu, iako ima obavezu da prati poštovanje ustavnosti i zakonitosti.

Iz CGO podsjećaju da su ustavni sudovi u regionu ukazivali na nezakonitost odluka nacionalnih vlada i proglašavali ih nevažećim. Crnogorski je, kažu, „očigledno ostao kod kuće'“. Odluka o objavljivanju imena lica u izolaciji donijeta su na osnovu mišljenja Savjeta Agencije za zaštitu ličnih podataka (AZLP), a kao primjer istrajnosti institucija u odbrani „neodbranjivo loših odluka“, Tamara Milaš iz CGO  smatra poruku predsjednika tog tijela Sretena Radonjića, da bi opet isto uradio.

„Ova odluka je donijeta samo na osnovu jednog dokumentovanog slučaja i do danas nema dokaza da je to bilo potrebno niti da je donijelo pozitivne rezultate,“ kazala je Milaš.

Skupština Crne Gore je, po njenoj ocjeni, „nikad snažnije, manifestovala svoju kontinuiranu pasivnost”. 

„Iako je većina parlamenata u regionu zasjedala, crnogorska Skupština nije održala nijednu plenarnu sjednicu od 4. marta do 22. aprila. Na potrebu jačeg uključenja zakonodavne vlasti u rješavanju mnogobrojnih problema izazvanih pandemijom, ukazivali su i evropski parlamentarci“, podsjetila je Milaš za CIN-CG.

Pravni savjetnik Građanske alijanse (GA) Danilo Pajović smatra da bi se na spisku onih koji su kršili prava građana trebalo naći i Vlada i NKT.

„Većina odluka ovog tima ocijenjene su kao pravovremene i efikasne, ali sjenku na njihov rad bacile su optužbe o sastavu, pravnom osnovu djelovanja, datumu osnivanja i slično. Uzrok ovim optužbama upravo se nalazi u odsustvu adekvatnog informisanja, transparentnosti prilikom formiranja tijela i objašnjenja njegovih nadležnosti“, kazao je on za CIN-CG.

Bjeković: strogo, samo kad je neophodno

Ombudsman Siniša Bjeković kazao je za CIN-CG da se Crna Gora nalazila u svojevrsnom stanju akutne društvene potrebe za uvođenjem hitnih mjera.

„Naša poruka bila je da stroge mjere, kojima se smanjuje opasnost, moraju biti izuzetak i uvoditi se onda kada redovne mjere i ograničenja u svrhu očuvanja javnog zdravlja nijesu dovoljne,“ kazao je on.

Bjeković je ukazao nadležnima da postoje razlozi da se na više nivoa razmotre efekti mjera, naročito kod krivičnog djela izazivanja panike i nereda, mada ističe da je teško izvodljivo dobiti perfektnu normu. 

Aktuelna situacija ukazala je i na propuste u zakonodavstvu.

„Tako smo skrenuli pažnju da u Zakonu o sprečavanju širenja zaraznih bolesti nema kaznenih prekršajnih odredbi za one koji ne poštuju mjere, pa su ostale samo krivične sankcije - što je otvorilo pitanje proporcionalnosti, “ kazao je Bjeković. 

Izmjenama Zakona o sprečavanju širenja zaraznih bolesti koje su stupile na snagu 2. jula, za nepoštovanje mjera sada pravno lice može biti kažnjeno i do 20.000 eura, preduzetnik do 6.000, a fizičko lice do 2.000 eura. 

Od 16. marta do 2. juna ombudsmanu se  obratilo 705 građana, ali se nisu svi pozivi odnosili na mjere i okolnosti u vezi sa epidemijom. Na osnovu ovoga i reagovanja po sopstvenoj inicijativi, formirano je 128 predmeta. Građani su žalili na pakete socijalne pomoći, visoke kazne zbog kršenja odluka NKT-a,  korišćenje prava na plaćeno odsustvo roditelja djeteta do 11 godina ukoliko su oboje ljekari ili zaposleni u službama u kojima su svi morali biti angažovani, pravo na odsustvo roditelja djeteta sa smetnjama u razvoju, pravo djeteta na lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi, imajući u vidu ograničenje kretanja, na postupanje policijskih službenika, objavljivanje spiskova osoba u samoizolaciji...

U lekcije prvog talasa Bjeković ističe neophodnost da mjere ograničenja osnovnih ljudskih prava i sloboda „moraju biti zasnovane na zakonu, ali i zakonite u procesnom smislu, neophodne i proporcionalne svrsi zaštite javnog zdravlja radi koje su uvedene“.

„Kao što to potvrđuje i Venecijanska komisija, neke mjere zahtijevaju trenutnu reakciju i u tom smislu teško je očekivati da mogu biti dovoljno pravovremene i još manje temeljno pojašnjene javnosti. Naravno, mjera ograničenja mora ispuniti uslov legitimnog cilja opravdanosti (neodložne društvene potrebe), zakonitosti i proporcionalnosti. Prema ranjivim kategorijama stanovništva treba primjenjivati pristup zasnovan na ljudskim pravima u svim fazama donošenja odluka i mjera, uz pružanje pomoći i potpore na prevazilaženju okolnosti izazvanih pandemijom,“ ističe se u odgovoru ombudsmana na pitanja CIN-CG, uz najavu opširnije analize o ljudskim pravima za vrijeme epidemije.

Pomorce u karantin, a vlasnike malih aviona u šetnju

Tea Gorjanc Prelević ukazuje da je, pored objavljivanja imena lica u samoizolaciji i nejednakog odnosa prema onima koji su slavili različite praznike, bilo više slučajeva povrede prava na slobodu ličnosti i slobodu izražavanja hapšenjima zbog objava na društvenim mrežama u vezi Covid-19, a pod izgovorom „izazivanje panike i nereda“: Slučajevi djevojke S.O. koja je pola sata zadržala vijest na društvenoj mreži za koju se ispostavila kao netačna, o tome da je jedna osoba u Bijelom Polju preminula od koronavirusa; R.R. koji je prenio vijest sa srpskog portala o tome da je predsjednik Crne Gore obolio od virusa; troje lica koja su na društvenim mrežama obajvila netačne informacije o broju zaraženih u Crnoj Gori... 

Direktorica HRA smatra da je došlo i do povreda prava na slobodu ličnosti zbog neopravdanog zadržavanja i nedovoljno obrazloženih predloga tužilaca za određivanje pritvora u krivičnim postupcima zbog kršenja mjera NKT-a. Određivan je pritvor ili mjera zabrane napuštanja doma, što je, ističe čelnica HRA, u praksi imalo efekat kazne prije utvrđivanja krivice i presude. 

Ona je upozorila i na povredu prava na slobodu ličnosti i diskriminaciju crnogorskih pomoraca kojima je određen obavezan karantin i nije uvažen test niti su mogli da ga urade. Putnicima iz privatnih aviona i jahti bilo je omogućeno da uz negativan test uđu u Crnu Goru bez karantina iz bilo koje države. 

Sveštenik i starleta

Direktorica HRA je ukazala i da su tužioci zbog kršenja iste mjere zaključivali sa nekima sporazume o priznanju krivice, a na druge su primjenjivali institut odloženog gonjenja. Sporazum o priznanju krivice podrazumijeva da sankcija ostaje u krivičnoj evidenciji, što može da predstavlja problem prilikom zapošljavanja, dok kod odloženog gonjenja toga nema. Ljudima je nuđeno i da zaključe sporazum na različite iznose, iako su svi bili ranije neosuđivani i izvršili isti prekršaj. 

“Možda najpoznatiji primjer drastično različitog postupanja je razlika u kažnjavanju svještenika i starlete od čak 4.000 eura za isti prekršaj - prevoz između opština u vrijeme kada je to bilo zabranjeno. Prema pisanju medija, koje nije demantovano, svještenik Siniša Smiljić je kažnjen sa 4.500 eura, jer je vozio između Ucinja i Podgorice, dok je Soraji Vučelić za kršenje istog prekršaja u prevozu na Žabljak, kao i prekršaja zbog boravka u vikendici sa osobom koja nije bila član njenog domaćinstva bio ponuđen institut odloženog gonjenja i iznos od 500 eura”, kazala je Gorjanc Prelević. Ona je podsjetila da je pljevaljsko tužilaštvo zatim odustalo od primjene instituta odlaganja krivičnog gonjenja starlete, pa je upućena na sud, ali nije poznato iz kojih razloga.

Da se mjere ne odnose jednako na sve pokazao je i primjer vjerskih proslava i proslave Dana državnosti. Sredinom maja je uhapšeno više sveštenika zbog nepridržavanja mjera prilikom litije u čast svetog Vasilija Ostroškog, a nedjelju dana kasnije uhapšen je Kolašinac jer je „ometao proslavu i na taj način pokušao da izazove eventualne incidente”.

Zbog kršenja mjere samoizolacije podnijeta je, na primjer, prijava protiv komandanta Mornarice Veska Tomanovića, koji je potom podnio ostavku, dok isto nije učinjeno protiv predsjednika danilovgradskog DPS-a Vukote Stanišića zatečenog u kafiću uprkos zabrani.

Ilegalno do rodbine i na utakmice

Od sredine juna u Crnoj Gori je registrovano 396 slučaja koronavirusa, od čega četiri smrtna, a iz nadležnih organa ističu da su za njih uglavnom odgovorni pojedinci koji su boravili u Srbiji u posjeti rodbini ili na fudbalskim mečevima.

Nikšićka policija podnijela je prijave protiv šest osoba zbog sumnje da na graničnom prelazu iz BiH u Crnu Goru nijesu obavijestili nadležne o prethodnom boravku u Srbiji. Rožajska policija podnijela je krivične prijave protiv tri osobe zbog sumnje da su nezakonito ušli u Srbiju kako bi posjetili rodbinu. Tamošnja policija podnijela je prijavu i protiv Baranke M.T. zbog sumnje da je došla iz Srbije, ali “izbjegla granični prelaz Dračenovac na način što je ilegalno ušla u našu državu sa namjerom da izbjegne neki od vidova javno zdravstvenih mjera“. Zbog toga je jedna od nedavnih mjera NKT-a bila da zabrani prelazak graničnog prelaza Vuče - Godovo na putu Rožaje – Tutin.

Posljednjih dana su slijedile prijave protiv više osoba u nekoliko opština koje su kršile mjere samoizolacije. U Rožajama je i kršena zabrana izlaska u propisanom vremenu, a u Baru zabrana organizovanja privatnog skupa. Pljevaljska policija podnijela je krivičnu prijavu zbog protiv osobe koja je prekršila samoizolaciju, gostovala na radiju u Bijelom Polju i preko prelaza Ranče pokušala da pređe u Srbiju.

Panika bez granica

Crna Gora nija usamljena u mjerama koje su uticale na ljudska prava, pa je u mnogim zemljama regiona zabilježen povećan broj hapšenja, kršenja privatnosti, ali i prisluškivanja.

Tako je u Srbiji bilo više uhapšenih zbog sumnje da su širile paniku i nered, među kojima i osoba iz Beograda jer je, piše BIRN, preko vajbera podijelila lažnu informaciju da će benzinske pumpe prestati da rade za pojedince. 

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić potvrdio je da država prati telefone, kako bi ograničila slobodu kretanja.

„Pratimo telefonske brojeve italijanske – ne prisluškujemo, već pratimo – da li se kreću ljudi sa italijanskim brojevima u romingu, i kreću se“, rekao je on sredinom marta.

U Sjevernoj Makedoniji Vlada je podržala aplikaciju koja bilježi informacije koje se odnose na to sa kim je sve korisnik bio u kontaktu tokom prethodnih 14 dana.

U Hrvatskoj i Rumuniji su, na primjer, izvršeni sajber-napadi na službene internet stranice i bolničke kompjuterske sisteme.

Iz BIRN-a su istakli da je samo do 23. marta slobode lišeno 80 osoba za širenje lažnih vijesti i dezinformacija, a ističu da su najteži primjeri zabilježeni u Turskoj, Srbiji, Mađarskoj i Crnoj Gori.

Miloš RUDOVIĆ

Nikola Lakićević je imao zakonsku obavezu da do sada najmanje dva puta dostavi imovinski karton, ali ga nema u registru Agencije. Čuvar budvanskih vrata je i radnik Željezničkog prevoza, ali ne radi, jer je, kako kažu u ovoj kompaniji, obustavljen međunarodni saobraćaj

Agencija za sprečavanje korupcije (ASK)  ispituje da li odbornik Demokratske partije socijalista (DPS) u Skupštini opštine Kolašin Nikola Lakićević krši zakon jer nije predao imovinski karton, potvrđeno je Centru za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG) .

Umjesto po svom političkom angažmanu, Lakićević je prošlog mjeseca postao poznat kao pripadnik “bijelih majica”, privatnog obezbjeđenja koje u Budvi čuva novu koalicionu većinu i ne dozvoljava dosadašnjem rukovodstvu da uđe u zgradu opštine. 

Zakonom o sprečavanju korupcije propisano je da je javni funkcioner dužan Agenciji da dostavlja izvještaje o prihodima i imovini (imovinske kartone) najmanje jednom godišnje - redovni godišnji se dostavlja do kraja marta za prošlogodišnje stanje.

Kartoni se, osim toga, moraju dostaviti i u roku od 30 dana od imenovanja ili smjenjivanja, kao i prilikom svakog povećanja imovine vrijednosti veće od 5.000 eura.

U slučaju odbornika DPS-a, u registru Agencije dostupan je samo karton koji je dostavio u roku od 30 dana od dana imenovanja za odbornika u kolašinskoj skupštini. Lakićevićev odbornički mandat, prema jedinom dostupnom kartonu, počeo je 19. novembra 2018. godine. Tada je prijavio da prima 512 eura mjesečno na poslu koje se tiče dječje zaštite u neimenovanom privrednom društvu. Dvije sedmice prije početka odborničkog mandata podigao je 19.100 eura potrošačkog kredita koji vraća u ratama od 247 eura. Lakićević je tada dao Agenciji saglasnost za uvid u bankarske račune.

Do dana, međutim, Lakićević je morao da dostavi još najmanje dva imovinska kartona. Prvo je redovan godišnji imovinski karton trebalo da dostavi do kraja marta prošle godine za 2018. godinu, a drugi put do kraja ovog marta za stanje iz prethodne godine. 

Lakićević nije odgovorio na pitanja novinara o tome kako je ispunjavao svoju zakonsku obavezu prema Agenciji.

Odbornik DPS-a se vidi na snimcima na kojima privatno obezbjeđenje ne dozvoljava zaposlenima da uđu u zgradu Opštine Budva.

Iz Željezničkog prevoza Crne Gore (ŽPCG) kazali su za CIN-CG da je on zaposlen u njihovoj jedinici vuče u Sektoru za međunarodni prevoz putnika, ali da se od 23. aprila “nalazi na prekidu rada (Odlukom Odbora direktora br.2582/1 od 22.04.2020. godine) zbog nesaobraćanja međunarodnih vozova, izazvano novonastalom situacijom sa virusom COVID-19”.

Predsjednik Vlade Duško Marković ranije je na premijerskom satu saopštio da je “legalno privatno obezbjeđenje iz Nikšića unajmio tadašnji v.d. predsjednika opštine Budva Vladimir Bulatović”, bez obrazloženja na osnovu čega je to urađeno.. Ugovor sa ranijim obezbjeđenjem je istekao 24. aprila, a na prvi tender se niko nije javio. 

Nova skupštinska većina je potom izabrala poslanika DPS-a Nikolu Divanovića za novog predsjednika Opštine.

Upravo je prvi tender koji je pokrenut nakon što je Divanović izabran za predsjednika 30.000 eura vrijedan posao nabavke usluga fizičko tehničkog obezbjeđenja imovine i zaposlenih u Opštini Budva.

“Imajući u obzir da se po predmetnoj Tenderskoj dokumentaciji ponavlja postupak, jer po prethodnom pozivu nije bilo zainteresovanih ponuđača za pružanje navedenih usluga, kao i to da je ugovor na nabavku usluga fizičko tehničkog obezbjeđenja imovine i zaposlenih u Opštini Budva koji je zaključen sa ponuđačem za 2019. godinu istekao 24. aprila, naručilac smatra da su se stekli uslovi da se rok za predmetnu nabavku usluga za podnošenje ponuda u otvorenom postupke javne nabavke odredi u kraćem trajanju,” navodi se u obrazloženju.

Tenderom se traži 24-časovno fizičko obezbjeđenje za glavnu zgradu Opštine, kao i fizičko obezbjeđenje kod predsjednika osam sati dnevno tokom radne sedmice, a rok za ponude je 24. jul.

Kazna do 2.000 eura

Zbog nedostavljanja redovnog godišnjeg imovinskog kartona za prošlu godinu, Agencija je podnijela 194 zahtijeva za pokretanje prekršajnih postupaka pred nadležnim sudovima. Od toga je 65 zahtjeva protiv javnih funkcionera na državnom, 128 na lokalnom nivou, a jedan prema državnom službeniku koji ima obavezu predavanja kartona.

 „Agencija sprovodi potrebne radnje kako bi utvrdila razlog nedostavljanja izvještaja imenovanog lica ovom organu, s obzirom na to da u slučaju utvrđenja indicije da postoje elementi kršenja zakonskih odredbi koje se odnose na dostavljanje izvještaja o prihodima i imovini javnih funkcionera Agencija u kontinuitetu pokreće postupke u skladu sa zakonom,” navodi se u odgovoru ASK kojom rukovodi vršilac dužnosti direktora Savo Milašinović dostavila CIN-CG.

Ko ne dostavi karton, po Zakonu mu slijedi novačana kazna od 500 do 2.000 eura.

Što se tiče kartona koje su javni funkcioneri uredno dostavili, oni su prošli administrativnu i tehničku provjeru. 

“Agencija će (kao i u prethodnim godinama) do kraja godine sprovesti kontrolu potpunosti i tačnosti dostavljenih podataka, u skladu sa Godišnjim planom provjera javnih funkcionera i državnih službenika za 2020. godinu, upoređivanjem podataka iz izvješta sa bazama organa i pravnih lica koja posjeduju podatke o imovini i prihodima javnih funkcionera”, navodi se u prošlonedjeljnom saopštenju Agencije.

U drugoj polovini godine će Agencija izvršiti i dodatnu provjeru, kao treću fazu kontrole predatih kartona, kojom će biti obuhvaćeno 20 javnih funkcionera na osnovu procijenjenog rizika na korupciju.

Miloš RUDOVIĆ

Prema zvaničnim podacima UNHCR-a, 360 osoba koje se vode kao bivši i interno raseljeni, nema riješen pravni status, a većina su pripadnici romske i egipćanske populacije. Za redovni sistem pomoći, ali i interventne u toku epidemije Covid-19 oni su - nevidljivi

,,Ne daj Bože da opet zatvore pijacu, da ne smijemo da izađemo i radimo. Ne znam kako bih preživljavao, jer meni niko ne može pomoći”,  moli se Gazmend Krueziu (53), dok iznova narasta broj oboljelih od Covid-19.

Njegova životna priča i nastojanje da prehrani l dvanaestočlanu porodicu nijesu usamljeni. U Crnoj Gori, prema zvaničnim podacima UNHCR-a, 360 osoba koje se vode kao bivši i interno raseljeni, nema riješen pravni status, a većina su pripadnici romske i egipćanske populacije. Na osnovu rezultata ,,terenske verifikacije” sprovedene krajem 2017. godine zajedno sa Ministarstvom unutrašnjih poslova i Ministarstvom rada i socijalnog staranja, UNHCR procjenjuje da je u Crnoj Gori oko 140 osoba u riziku od apatridije. To označava osobu bez državljanstva i – bez prava.

Iako veliki broj romskih porodica teško živi, mnoge nijesu formalno registrovane ni kao socijalno ugrožene. Prema istraživanju Centra za demokratiju i ljudska prava (CEDEM) samo 28,6 odsto ovih domaćinstava korisnici su materijalnog obezbjeđenja porodice (MOP). Familije poput Gazmendove ugrožene su dvostruko. Zbog neriješenog pravnog statusa nemaju podršku fondova za socijalno ugrožene, ali ostaju i van domašaja interventne pomoći.

,,Ovaj tim mi je pomogao da dobijem državljanstvo Kosova, ali nisam uspio da riješim boravište u Crnoj Gori. Obraćao sam se nekoliko puta Pravnom centru, ali ni oni nijesu  mogli da pomognu. Svi su dobili stanove, ja nisam jer nemam status. Nigde ne radim, a ni moja djeca. Najstariji sin ima 23 godine. Bilo gdje da tražiš posao potrebna je potvrda o boravku. Djecu sam uz dva svjedoka upisivao u knjige rođenih i vode se na majku, koja takođe ima kosovsko državljanstvo. Živimo u privatnom smještaju. Svakog mjeseca mi treba najmanje 100 eura za kiriju i račune, inače ću završiti na ulici”, kaže Krueziu.

Prethodni period je za njega i porodicu, kako kaže, bio veoma težak. Dva puta ga je policija vratila kući kada je pokušavao da sa deponije u blizini divljeg naselja gdje živi, koje zajedno sa brojnim drugim ima zajedničku adresu Vrela BB, sakupi i proda sekundarne sirovine.

,,Svi su dobijali pomoć u hrani i pakete sa sredstvima za higijenu, ja nijednom. Kada su iz Romskog savjeta dijelili pakete, rekli su da je to samo za domicilne Rome. Pratili smo i to što je Vlada pomagala ovima što primaju socijalno i koji su prijavljeni na birou. Ja nijesam mogao da dobijem bilo što od toga. Nadam se da će neko da pomogne da i ja i moja porodica, ali i ostali koji su u istoj situaciji dobiju dokumenta, da možemo bar malo normalnije da živimo”, kaže Krueziu.

Upola mlađi Emra Morinaj (27), sa Kosova, otac četvoro djece, kaže da su prethodne mjesece preživljavali zahvaljujući komšijama.

,,Da nije bilo njih, gladovali bismo. Nijesu nam dali da izlazimo i da radimo. Ne znam kome da se obratim da mi pomogne. Jednom su mi iz Crvenog krsta dali krompir i makarone i ja im zahvaljujem”, kaže Morinaj.

Djeca su mu rođena u Podgorici, ali on i dalje čeka dozvolu za stalni boravak.

,,Obraćao sam se nekoliko puta i MUP-u. Tražili su nekakva dokumenta sa granice i sa Kosova. Sve sam to pribavio, ali opet ne mogu da riješim status u Crnoj Gori. Sin ove godine kreće u prvi razred, a bliznakinje pohađaju vrtić. Samo tražim da ja i moja porodica dobijemo status. Kad budem to imao, imaću sve”,  kaže Morinaj za CIN-CG.

On ističe kako je svjestan da u okviru RE populacije ima i onih kojima je još gore.

,,Mlad sam i izlazim, radim što god stignem, ali ima ljudi koje poznajem, starih i bolesnih. Siguran sam da je njima, pogotovo u prethodnom periodu bilo teže. Ovo što su iz socijalnog i biroa dali po 50 eura sigurno bi i nama značilo, jer smo bili spriječeni da radimo”, objašnjava Morinaj.

Vlada Crne Gore je, prema zvanično objavljenim podacima, u okviru mjera za ublažavanje posljedica COVID-19 uplatila jednokratnu novčanu pomoć od 50 eura za 17.078 osoba koje su 31. marta 2020. godine bile na evidenciji Zavoda za zapošljavanje. Prosječno se na birou rada nalazi i oko hiljadu osoba RE populacije. Po 50 eura dobili su i 8. 583 korisnika MOP-a, među kojima ima i Roma i Egipćana.

Rješavanje pitanja raseljenih lica iz bivših jugoslovenskih država i interno raseljenih lica sa Kosova koja borave u Crnoj Gori, predstavlja dio pregovora sa Evropskom unijom, u okviru Poglavlja 23 - „Pravosuđe i temeljna prava”. Vlada je još u julu 2011. godine, usvojila strategiju kojom je ovaj posao trebalo da bude okončan 2015. godine. Tada su ocijenili da posao nije završen, pa su postavili novi rok - kraj 2019. godine, koji očigledno nije bio dovoljan.

,,U periodu od 7. novembra 2009. godine kada je stupio na snagu Zakon o dopunama Zakona o strancima zaključno sa 31. decembrom 2019. godine, raseljena i interno raseljena lica su podnijela 15.237 zahtjeva za odobravanje stalnog nastanjenja i privremenog boravka do tri godine. Od ovog broja riješeno je 15.050 zahtjeva, dok je po 187 zahtjeva postupak u toku. Od 15.050 riješenih predmeta, za 12.366 lica zahtjev je usvojen i odobren stalni boravak, ili privremeni do tri godine; 286 zahtjeva je odbijeno, dok je 2.398 predmeta odbačeno, odnosno postupak obustavljen (dupli ili nepotpuni zahtjevi)”, objašnjava za CIN-CG savjetnica Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Dina Knežević.

Osobe koje nijesu iskoristile pravo da podnesu zahtjev za regulisanje stalnog nastanjenja i privremenog boravka, prema njenim riječima, od 1. januara 2015. godine nezakonito borave u Crnoj Gori.

Izvršni direktor organizacije mladih Koračajte sa nama –Phiren amenca Elvis Beriša kaže da se njima nekoliko porodica obratilo za pomoć i da će se time pozabaviti.

,,U kratkom periodu samo na teritoriji Podgorice identifikovali smo više od 38 osoba koje nemaju riješen pravni status. Zbog toga nijesu mogli da koriste pomoć koju je obezbijedila Vlada. Uz podršku UNDP-a, u narednom periodu naša organizacija će pružati pomoć ovim porodicama u hrani, ali i prilikom upisa djece u obrazovne ustanove”, kaže Beriša.

U Romskom savjetu ga se ne sjećaju, ali…

U Romskom savjetu, iako se ne sjećaju ,,gospodina Gazmenda Krueziua“, kažu da njegova izjava nije tačna, ili je „proizvod neinformisanosti“.

„Iskreno, osobe se trenutno ne sjećam. Mogu da tvrdim, kao član Romskog savjeta, da smo, u saradnji sa asistentima Crvenog krsta, uz podršku Glavnog grada i NVO Help podijelili ukupno 1.300 paketa za sve Rome i Egipćane, kako domicilne, tako i za lica bez pravnog statusa na teritoriji Podgorice“, izjavio je za CIN-CG član Romskog savjeta Mensur Šalja, nabrajajući sva naselja gdje su to radili, uključujući i divlju naseobinu Vrela BB i Šatorsko naselje. To se, kaže Šalja, može provjeriti i „sa porodicama Đukatani, Beriša i drugim u divljim naseljima koji nijesu domicilno stanovništvo i koji su dobili pomoć od donatora...“

Adnan Đukatani potvrdio je za CIN-CG da su iz Romskog savjeta dijelili pakete njemu i njegovoj braći.

,,Za vrijeme korone, kada smo bili spriječeni da radimo, nama su iz Romskog savjeta dijelili po dva paketa u kojima je bila hrana i sredstva za higijenu. Takođe, dijelili su nam brašno i ja im se zahvaljujem", rekao je Đukatani, koji živi u istom naselju kao i Krueziu.

On i njegova braća, ipak, imaju status stranca sa stalnim nastanjenjem, što nije isto.

Gazmen Kruzeiu je i u ponovnom razgovoru sa novinarom CIN-CG bio kategoričan da ga je mimoišla svaka pomoć koju su drugi dobijali. Njegov komšija Besim Hajrizi, koji takođe nema riješen pravni status, potvrdio je da ni on nije dobio pomoć.

,,Kada su iz Romskog savjeta dijelili pakete, meni nijesu dali. Svim mojim komšijama koji imaju državljanstvo su dijelili. Rekli su: ,,Vama ćemo u drugom krugu”. Ali, više nijesu dolazili", rekao je Besim Hajrizi za CIN-CG.

Izgrađena 243 stana, čeka se 96

Na popisu stanovništva 2011. godine, 6.251 lice se izjasnilo da pripada romskoj nacionalnosti (1,01 odsto ukupnog stanovništva), dok populacija Egipćana broji 2.054 lica (0,33 odsto). Najviše Roma živjelo je na teritoriji Podgorice (3.988), zatim Beranama (531), Nikšiću (483), Bijelom Polju (334), Herceg Novom (258). Najveći broj Egipćana se nalazi u Podgorici (685), Nikšiću (446), Tivtu (335) i u Beranama (170). Naselja u kojima borave Romi i Egipćani su smještena na obodima gradova.

Kroz regionalni stambeni program, za osobe sa Kosova, koje su u Crnu Goru došle 1999. godine, na Koniku izgrađena su 243 stana. Iz Ministarstva rada i socijalnog staranja su obećali da će u naredne dvije godine u podgoričkom naselju Konik biti izgrađeno još 96 stanova za raseljene, navodeći da je novac za gradnju, u vrijednosti od 3,5 miliona eura, obezbijeđen kroz Regionani stambeni program.

Serđan BAFTIJARI

Andrijana Kadija (RTCG), Mustafa Canka (Ulcinj Info), Nemanja Živaljević (RTCG), Jovo Martinović (Freelance novinar) i Milivoje Irić (RTV Pljevlja) u narednih nekoliko mjeseci radiće multimedijalna novinarska istraživanja iz oblasti životne sredine i održivog razvoja, tj. Pregovaračkog poglavlja 27. Njihove priče komisija je ocijenila kao najbolje, nakon treninga Istraživačko novinarstvo i izvještavanje o zaštiti životne sredine (Poglavlje 27), koji je održan od 11. do 13. juna u Petrovcu. 

Pet izabranih istraživačkih priča imaju regionalni karakter i baviće se pitanjima koja nemaju samo uticaj na životnu sredinu Crne Gore, već i na region. Urednički tim sastavljen od predstavnika iz zemlje i inostranstva radiće skupa sa odabranim novinarima. Sve priče biće objavljene dvojezično na lokalnom i engleskom jeziku i imaće multimedijalni aspekt.

Pored odabranih tema na konkursu, novinari CIN-CG-a i nedjeljnika Monitor u narednih dvije godine tokom perioda implementacije projekta, objaviće više istraživanja vezanih za održivi razvoj i životnu sredinu, u okviru  projekta: Istraživačko novinarstvo, ekološke teme, učešće građana/ki, koji finansira Evropska unija. 

Kroz intenzivne treninge, mentoring iz inostranstva i istraživačke radove, ovim se projektom nastoje podići  kapaciteti CIN-CG-a, nedjeljnika Monitor, ali i drugih medija čiji će novinari i novinarke biti uključeni u projektne aktivnosti.

Pored premijera, poslanika i gradonačenlika Podgorice značajne sume uplatili i rukovodioci i zaposleni u podgoričkoj “Čistoći”. Dejan Milovac iz MANSA-a ukazuje da je to školski primjer kadriranja u javnim preduzećima i unošenja gotovine u legalne tokove

Izvršni direktor podgoričke „Čistoće“ Andrija Čađenović uplatio je 17. marta hiljadu eura na poseban račun DPS-a za lokalne izbore u Tivtu, a njegovi pomoćnici Vojin Katnić i Slobodanka Čabarkapa po 800 eura, pokazuje dokument dostupan na sajtu Agencije za sprečavanje korupcije. 

U dokumentu se, među onima koji su pomogli vladajuću partiju, pominju i Dimitrije Sekulović i Dušan Radojević, koji su takođe 17. marta uplatili po 400 eura. Imena odgovaraju onima sa spiska zaposlenih u podgoričkoj „Čistoći“, ali CIN-CG nije mogao da dobije potvrdu da li riječ o o njima,  jer iz gradskog preduzeća su saopštili da oni „o politici ne razgovaraju na poslu“.

Prema biračkom spisku u koji je CIN-CG imao uvid, u glavnom gradu žive još po jedan Dimitrije Sekulović i Dušan Radojević

Prije nego što je donijeta odluka o odlaganju izbora u Tivtu, Demokratska partija socijalista (DPS) za potrebe izborne kampanje prikupila je 12.900 eura od donacija, a petina je stigla iz podgoričke „Čistoće“. Među onima koji su pomogli vladajuću partiju su, između ostalih, njen drugi čovjek, premijer Duško Marković, gradonačelnik Podgorice Ivan Vuković i više poslanika, dok na listi nema nikog ko je na visokim pozicijama u Tivtu.

Kako su sve uplate zaposlenih u „Čistoći“ uplaćene u dva radna dana, na pitanje CIN-CG da li su dobili instrukcije od vladajuće partije u vezi sa prikupljanjem donacija za potrebe izborne kampanje u Tivtu i da li su o tim instrukcijama obavijestili zaposlene, iz gradskog preduzeća su saopštili da na to ne mogu da odgovore.

„Vašim pitanjima uporno pokušavate da u okviru privrednog društva 'Čistoća doo', koje u Glavnom gradu obavlja javnu funkciju-održavanje javne higijene, vodimo razgovore na političke teme. Ukoliko imate neka interesovanja koja se odnose na funkcionisanje našeg privrednog drustva, nadležnostima i povjerenim poslovima koje obavljamo u skladu s zakonom i odlukama Glavnog grada, rado ćemo na njih odgovoriti,“ navodi se u odgovoru koji je sa maila kabineta direktora dostavljen CIN-CG.

Direktor Andrija Čađenović je član Glavnog odbora DPS-a. 

Iz DPS-a nisu odgovorili na pitanja CIN-CG o tome da li su dali uputstva za donacije svojim članovima, ako jesu kako ona glase, a posebno da li su ta uputstva proslijeđena gradskom preduzeću „Čistoća“.

Predsjednik DPS i Crne Gore Milo Đukanović donio je 20. marta odluku da se odlože lokalni izbori u Tivtu, koji su bili zakazani za 5. april.

Izbori bi trebalo da se održe u roku od 90 dana nakon prestanka naredbi nadležnih organa kojima su uvedene mjere za sprječavanje unošenja, suzbijanje i prenošenja novog koronavirusa u Crnu Goru.

DPS je predao 11. marta listu kandidata za odbornike sa sloganom "Zbog Tivta. Za Tivćane! DPS Milo Đukanović“ koju predvodi odbornica i poslanica Jovanka Laličić.

Prije odluke o odlaganju izbora potvrđeno je još šest izbornih lista: tri partije – Socijaldemokrate, Hrvatska građanska inicijativa i Socijaldemokratska partija, kao i tri grupe građana Narod pobjeđuje, Bokeški Forum i Goran Božović - časno i odgovorno za bolji Tivat.

Direktor Istraživačkog centra Mreže za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) Dejan Milovac u vezi donacije iz Čistoće“ kazao je kako nije novost da se većina rukovodećeg kadra zapošljava po takozvanom partijskom ključu. 

„Dio njih su zvanično članovi političkih partija, a dio je posao dobio u zamjenu za glas na nekim od prethodnih izbora. U tom smislu je očekivano da kroz donacije i plaćanje članarine podržavaju partiju koja ih je instalirala na rukovodeću ili drugu poziciju u javnom preduzeću, jer je to sastavni dio tzv. partijskog zapošljavanja. Nažalost, većina partija koja je na valsti na nekom nivou u državi nije imuna na takav sistem, što decenijama unazad na mjesta na kojima se donose ključne odluke plasira ne najbolje, nego najposlušnije. Na taj način, u ovom slučaju DPS, osigurava ne samo da takav kadar novcem pomažu partiju, nego i da, što je opasnije, dalje prenose politiku svoje partije i na zaposlene vrše pritisak da i oni postanu dio tog sistema,“ kazao je on. 

Milovac podsjeća da je javnost gotovo na svim prethodnim izborima imala prilike da vidi spiskove zaposlenih u državnim institucijama i kompanijama sa oznakama "siguran", "naš", "njihov" i slično. To je, dodaje, školski primjer zarobljavanja državne institucije koja umjesto primarne djelatnosti - pružanja servisa građanima koji je plaćaju, postaje baza sigurnih glasova kako bi se taj isti sistem obnovio već na narednim izborima. 

„Nažalost, ta praksa nije limitirana samo na adrese sa kojim građani dobijaju osnovne komunlane servise, poput zdravstva, obrazovanja, lokalne uprave, već je godinama postala i sastavni dio kadrovske politike i u onim institucijama na kojima bi trebalo da počiva institucionalni otpor ka takvoj praksi. Time je zaokružen sistem zarobljenje države u kome se Crna Gora faktički nalazi već dugo,“ ocijenio je Milovac.

Iz Agencije za sprečavanje korupcije, na čijem je čelu vršilac dužnosti direktora Savo Milašinović, kazali su za CIN-CG da je uvidom u evidenciju utvrđeno da je 17 od navedenih 21 donatora davalo priloge ili članarine DPS-u i u ranijem  periodu.

„Agencija vrši kontrolu visine datih priloga i davalaca priloga, odnosno kontroliše da li se među davaocima priloga nalaze i lica kojima je zabranjeno davanje materijalne, finansijske pomoći i nenovčanih priloga u skladu sa čl. 34 zakona, kao što su fizička lica i preduzetnici koji nemaju biračko pravo u Crnoj Gori, pravosnažno osuđena lica za krivična djela sa elementima korupcije i organizovanog kriminala, strane države i pravna lica, itd. Predmetna kontrola je u toku,“ navodi se u odgovoru Agencije.

Agenciji nije pristigao ni jedan prigovor na kršenje propisa o zabrani vršenja pritiska iz člana 35 Zakona o finansiranju političkih subjekata izbornih kampanja, kojim se propisuje da je zabranjeno bilo kome vršenje pritiska na pravna lica, privredna društva i fizička lica prilikom prikupljanja priloga ili bilo koje druge aktivnosti vezane za izbornu kampanju i finansiranje političkih subjekata.

Kroz 30 kontrola ASK je konstatovala prekoračenje mjesečne potrošnje kod dvije potrošačke jedinice u Tivtu, uzrokovane prijetnjom prinudne naplate, kao iz zbog povećanih izdataka za bruto zarade zaposlenih čiji opis posla podrazumijeva terenski, prekovremeni, noćni i rad u vrijeme praznika. 

Izvršene su i tri kontrole na terenu u kojima nijesu utvrđena kršenja odredbi zakona. Planirane kontrole na terenu političkih subjekata koji predaju izborne liste su odgođene nakon odluke o odlaganju izbora.

Zakonom o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja propisano je da je učesnik izbora dužan da petnaestodnevno u toku izborne kampanje dostavlja Agenciji izvještaj o prilozima pravnih i fizičkih lica.

Agencija je dužna da na svojoj internet stranici objavi izvještaj u roku od sedam dana od dana prijema.

Izbori u Tivtu trebalo je da budu prvi po kojima bi se primjenjivale nove odredbe Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, kojima je granica za donacije fizičkih lica povećana sa 2.000 na 5.000 eura, a za pravna lica sa 10.000 na 20.000 eura.

Milovac ističe da će ovakvo rješenje najviše pogodovati DPS-u. 

„Jer će sada mnogo brže, kroz mnogo jednostavniju mrežu navodnih donatora moći da unese novac u zvanične finansije izbornih kampanja. U vezi sa time, jasno je da je većina mehanizama za nelegalno uticanje na slobodnu izbornu volju i dalje tu, te da možemo očekivati da, pod izgovorom pomoći zbog epidemije virusa korona, budu možda i značajnije prisutni nego ranije. Mislim da je svima jasno da je, bez obzira na tačan datum održavanja izbora, predizborna kampanja već počela, te da je ponovo na djelu zloupotrebe takozvane institucionalne prednosti koju DPS na svakim izborima neupitno ima“, ocijenio je Milovac.

Na sajtu ASK se u ovom dijelu pominje da je za ove izbore donacije primila još jedino izborna lista „Narod pobjeđuje“, koju predvodi Željko Komnenović. Donaciju od 20 eura uplatila je Tijana Dragojević.

„Čestitka“ i iz Herceg Novog

U izvještaju koji se odnosi na period od 5. do 19. marta pominje se ukupno 21 ime, a svi oni uplatili su 12.900 eura u roku od pet dana. Na listi nema nikog od kandidata za odbornike u Tivtu.

Jedina uplata 13. marta došla je od potpredsjednika DPS-a, premijera Duška Markovića, koji je pomogao kampanju vladajuće partije sa 300 eura.

Dan kasnije stigla je najveća uplata – 1.230 eura od odbornika Skupštine opštine Herceg Novi Andrije Radmana. On je za izbornu kampanju dao gotovo cijelu mjesečnu platu. Prema imovinskom kartonu koji je dostavio Agenciji, prošle godine primao je oko 1.350 eura mjesečno, od čega je 225 činila odbornička naknada, a 1.124 sa redovnog posla, ali u kartonu ne piše konkretno gdje.

Drugi po donacijama bio je poslanik DPS-a Petar Ivanović, koji je za kampanju dao 1.050 eura.

To je više od polovine njegovih redovnih mjesečnih primanja, koji su prošle godine iznosili 1.820 eura. Od toga je 1.650 primao za poslaničku platu, a 170 kao vanredni profesor na Univerzitetu Donja Gorica.

Osim direktora „Čistoće“, 1.000 eura dao je i gradonačelnik Podgorice Ivan Vuković. Prema kartonu, on je prošle godine zarađivao oko 1.420 eura, a veći dio godine još nepunih 315 eura kao profesor na Fakultetu političkih nauka.

Što se tiče ostalih donacija, DPS-u je 900 eura dao Željko Lazarević, a 200 eura manje dao je Abedin Adžović, odbornik DPS-a u opštini Tuzi.

Po 600 eura dali su Abedin Pepić i Esad Harović, po 500 poslanici Marta Šćepanović, Miloš Nikolić i Mihailo Anđušić, kao i Marina Vujanović. Sto eura manje dao je Džemal Lekić, a 300 Filip Đuranović, 220 Mensur Hodža, a 200 Danilo Drobnjak.

DPS je za samo nekoliko dana uspio da premaši ono što su za cijelu izbornu kampanju u Tivtu prikupili prije četiri godine - 8.480 eura.

Među onima koji su 2016. pomogli partiju su sadašnji i bivši gradonačelnici Ivan Novosel i Siniša Kusovac, kao i tadašnji odbornik a sada direktor tivatskog „Komunalnog“ Vlado Đukić.

Što se tiče ostalih donacija, DPS-u je 900 eura dao Željko Lazarević, a 200 eura manje dao je Abedin Adžović, odbornik DPS-a u opštini Tuzi.

Po 600 eura dali su Abedin Pepić i Esad Harović, po 500 poslanici Marta Šćepanović, Miloš Nikolić i Mihailo Anđušić, kao i Marina Vujanović. Sto eura manje dao je Džemal Lekić, a 300 Filip Đuranović, 220 Mensur Hodža, a 200  Danilo Drobnjak.

DPS je za samo nekoliko dana uspio da premaši ono što su za cijelu izbotnu kampanju u Tivtu prikupili prije četiri godine - 8.480 eura.

Među onima koji su 2016. pomogli partiju su sadašnji i bivši gradonačelnici Ivan Novosel i Siniša Kusovac, kao i tadašnji odbornik a sada direktor tivatskog „Komunalnog“ Vlado Đukić.

Milovac: Razrađena šema unosa gotovine

Direktor Istraživačkog centra MANS-a ističe da su njihova istraživanja o donacijama političkim partijama tokom izbornih kampanja 2016. i 2018. godine pokazala da postoji dosta prostora za sumnju da se upravo kod uplata fizičkih lica u zvaničan finansijski sistem unosi novac iz nepoznatih izvora. 

Istraživajući donacije DPS-a za parlamentarne izbore 2016. godine, prema riječima Milovca, sasvim je postalo očigledno da postoji veoma dobro razrađena šema kroz koju DPS unosi novac na svoje račune, pod izgovorom da se radi o donacijama. 

„Jedan način je bio taj što se na ime fizičkih lica uplaćuju prilične svoje novca, istog dana, u istoj poslovnici, a koliko je kompletna šema bila očigledna pokazao je slučaj 'Vrela Ribnička' gdje je za samo nekoliko dana izborne kampanje DPS iz najsiromašnijeg naselja u Podgorici prikupio čak 30.000 eura, od ukupno oko 600.00,  koliko su prikupili od donacija iz cijele Crne Gore,“ kazao je on za CIN-CG.

„Drugi način je da visoki državni i politički funkcioneri 'pomažu' svoju partiju tokom kampanje, pa smo takođe zabilježili uplate u samo jednoj podgoričkoj poslovnici banke, iako se radi o funkcionerima koji dolaze iz različitih opština. Podaci govore da su uplate iz opština dolazile samo određenog dana, što ostavlja veliki prostor za sumnju da se nije radilo o dobrovoljnim donacijama, već da su velike svote unošene u finansijski sistem DPS-a planski,“ kazao je Milovac.

Miloš RUDOVIĆ
Marija KRIVOKAPIĆ

U lokalnim parlamentima Tivta, Kotora i Herceg Novog i dalje je dominantan broj muškaraca, ali žene rukovode većim brojem službi i uprava. Bez obzira na nacionalnu pripadnost, sve žene žele promjene u zdravstvu, obrazovanju, zaštiti životne sredine... - kaže Bernarda Moškov, odbornica SDP-a u tivatskom parlamentu

Opštine u Boki pozitivan su primjeri lokalnih uprava u kojima žene imaju ravnopravan položaj sa muškarcima koji, doduše, još čuvaju dominaciju u parlamentima. One čine više od polovine ukupnog broja zaposlenih i dominiraju među rukovodećim i ekspertskim kadrom.

O zastupljenosti žena iz redova nacionalnih manjina u opštinama nema preciznih podataka jer, kako su iz lokalnih uprava rekli za Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG), zaposleni nijesu dužni da se izjasne o tome.

Iz Tivta, poslije nekoliko sedmica čekanja, uz šture podatke o ukupnoj zastupljenosti žena, rekli su da su dužni da obezbijede tajnost svih ličnih podataka, pa ne bi mogli da saopšte i one o nacionalnoj pripadnosti ,,bez saglasnosti svakog zaposlenog”.

,,Žene u politici imaju drugačije prioritete u odnosu na muškarce, a u tome nije presudno da li su iz većinskog naroda ili nacionalnih manjina. Sve žene žele promjene u oblastima kao što su zdravstvo, obrazovanje, zaštita životne sredine i slično“, ocijenila je u razgovoru za CIN-CG odbornica u tivatskom parlamentu Bernarda Moškov.

Iz službe, Siniše Kusovca, predsjednika Opštine Tivat i opštinskog  DPS-a, saopštili su da je na neodređeno vrijeme u lokalnoj upravi, od 165 zaposlenih 97 žena, od kojih 20 na rukovodećim pozicijama ,,sekretarki, rukovoditeljki i šefica unutrašnjih organizacionih jednica”.

Kusovac  je na čelu lokalne uprave zamijenio partijsku koleginicu dr Snežanu Matijević, koja se povukla prije dvije godine pod pritiskom DPS-a, jer nije htjela da potpiše odluku o tome da se investitor Porto Montenegra oslobodi 5,6 miliona eura komunalnih troškova. On je potpisao.

Od ukupno devet sekretarijata u Opštini Tivat, žene upravljaju u sedam: za opštu upravu, finansije i lokalne javne prihode, planiranje prostora i održivi razvoj, za komunalne poslove, saobraćaj i energetsku efikasnost, kulturu i društvene djelatnosti, za mlade, sport i socijalna pitanja i za imovinu.

,,Predsjednik opštine, predsjednik Skupštine i dva potredsjednika su muškarci, ali su rukovodioci većine sekretarijata žene. Od osnivanja, Turističkog organizacijom oduvijek su rukovodile žene, a dugi niz godina bile su i na čelu Centra za kulturu. One se nisu izjašnjavale nacionalno, jer se od njih to nije tražilo”, objašnjava Moškov.

Zakon o izboru odbornika i poslanika propisao je da na izbornoj listi mora biti najmanje 30 odsto kandidatkinja. U tivatskom parlamentu je trenutno 12 žena od ukupno 32 odbornika. Moškov ističe da nije sigurna koliki je to zapravo doprinos žena razvoju društva: ,,Naizgled, svaka partija vodi računa o rodnoj ravnopravnosti, ali je upitno da li će njihova riječ biti vrednovana, ili će se pretvoriti u partijske poslušnike”.

Položaj žena u politici, ocjenjuje Moškov, biće poboljšan kada se to desi i sa ženskim i sveukupnim ljudskim pravima.

,,Žene predstavljaju 50,2 odsto populacije i njihovo nedovoljno odlučivanje predstavlja gubitak za društvo. Tradicionalno shvatanje položaja žene u društvu u budućnosti mora biti promijenjeno na način na koji će i muškarci i žene u porodici imati jednaku odgovornost, a ženski rad u kući biti odgovarajuće vrednovan”, ocjenjuje Moškov.

 Kad se traži struka

U kotorskoj lokalnoj upravi ukupno radi 108 žena, ili 64,28 odsto zaposlenih, kao i 60 muškaraca. Predsjednik opštine je, ipak, muškarac. Poslije političkih turbulencija prošle godine, sada je to Željko Aprcović iz DPS-a, koji je izabran umjesto demokrate Vladimira Jokića. Ranije je opštinu vodila Marija Ćatović.

Žene obavljaju funkcije potpredsjednice i glavne administratorke, devet je na nivou visoko rukovodnog kadra (sekretarke sekretarijata i pomoćnice sekretara), pet predstavlja ekspertsko rukovodni kadar (rukovoditeljke, koordinatorke ili šefice kabineta), 65 su ekspertkinje, samostalne savjetnice i savjetnice, a 19 obavlja izvršne poslove - samostalne referentkinje i referentkinje. Četiri žene u Opštini Kotor zaposlene su kao čistačice.

Pravo na naknadu zarade nakon prestanka mandata u periodu od godinu dana koriste još četiri žene koje su obavljale funkcije potpredsjednice, sekretarke Skupštine, direktorice Informacionog centra i pomoćnice sekretara Sekretarijata za opštu upravu.

U kotorskom parlamentu od 33 mjesta odbornice zauzimaju deset mjesta, a sekretarka je Dušanka Banićević.

,,Žene u Kotoru i te kako učestvuju u donošenju odluka važnih za funkcionisanje organa lokalne samouprave. Obavljaju odgovorne i složene poslove, što dokazuje činjenica da ih je najviše zaposleno kao ekspertski kadar. To što je devet žena zaposleno na nivou visoko rukovodnog kadra pokazuje stepen njihove participacije u Opštini na poslovima rukovođenja i organizovanja rada organa lokalne uprave, jer i tu su većina u odnosu na muškarce”, kaže za CIN-CG Tamara Crepulja, portparolka Opštine Kotor.

Od ukupnog broja zaposlenih u organima uprave Opštine Herceg Novi žena je 152 ili 56, 92 odsto. Najveći broj, 90 odsto, zaposleno je na ekspertsko-rukovodnim, ekspertskim i izvršnim pozicijama.

Od 18 rukovodećih mjesta u sekretarijatima, direkcijama i službama lokalne uprave žene zauzimaju 11, ili 61.11 odsto. One su na čelu četiri od sedam sekretarijata, vode jedinu direkciju i šest od ukupno 10 službi.

U Skupštini opštine je deset odbornica, što je 29.4 odsto od ukupnog sastava lokalnog parlamenta. U radnim tijelima Skupštine opštine od 57 mjesta žene zauzimaju 16, odnosno 28,07 odsto.

 Gradonačelnica tek u trećem vijeku

Herceg Novi je ranije imao i predsjednicu Opštine Natašu Aćimović, koja je bila na toj funkciji od 2015. do 2017. godine. Ona je bila prva i za sada jedina jedina žena na ovoj funkciji u dugoj tradiciji grada, još od 1865. godine, kada je postavljen  prvi gradonačelnik konte Đorđe Vojnović.

Trenutno su žene na funkcijama potpredsjednice Opštine i potpredsjednice Skupštine.

Službom komunalne policije i inspekcijskog nadzora Opštine Herceg Novi rukovodi načelnica, Marija Bošković, jedina žena na toj funkciji u Crnoj Gori.

Od ukupno 14 rukovodećih mjesta u privrednim društvima, ustanovama i agencijama čiji je osnivač opština, žene zauzimaju osam, što je 57.14 odsto. I među zaposlenim u ovim kolektivima njih je oko 58 odsto.

,,Sve žene zaposlene u organima novske lokalne uprave imaju u potpunosti ravnopravan položaj sa kolegama, jednake mogućnosti za ostvarivanje svojih prava i sloboda, za korišćenje ličnih znanja i sposobnosti i ostvaruju jednake koristi od rezultata rada, u skladu sa pozicijama na kojima se nalaze”, kažu za CIN-CG iz kabineta Stevana Katića, predsjednika Opštine Herceg Novi.

Novska vlast je imenovala i Savjet za ravnopravnost polova, koji prati stanje u ovoj oblasti i ima mogućnost predlaganja mjera za poboljšanje uslova. Lokalna uprava ima i koordinatorku za rodnu ravnopravnost.

,,Zakon o rodnoj ravnopravnosti i upotreba rodno senzitivnog jezika u potpunosti se poštuju prilikom rada i zapošljavanja, kao i donošenja svih odluka, akcionih planova i pravilnika, u aktima o zasnivanju radnog odnosa, aktima o izboru, imenovanju, odnosno postavljenju, aktima o raspoređivanju službenika, u svim nazivima radnih mjesta, zanimanja, zvanja i funkcija”, kažu iz Katićevog kabineta.

Herceg Novi je prva opština u Crnoj Gori, gdje je u okviru budžeta, opredijeljena linija za podršku ženskom preduzetništvu. Novac se dodjeljuje za biznis ideje kojima se podstiču ekonomski razvoj opštine, predviđa otvaranje novih radnih mjesta, podupire razvoj poljoprivrede, ruralnog područja i organske poljoprivredne proizvodnje, razvija turizam, doprinosi valorizaciji kulturnog potencijala, očuvanju životne sredine i održivog razvoja. Prošle godine za ove namjene opredijeljeno je 15 hiljada eura.

,,Imajući u vidu da je žensko preduzetništvo prepoznato je kao jedan od važnih uslova za ukupni ekonomski razvoj i uspostavljanje pune rodne ravnopravnosti, uveli smo ovu liniju i omogućili ženama sa područja opštine da konkurišu za sredstva u cilju razvoja sopstvenog biznisa”, naglašavaju iz kabineta predsjednika Opštine Herceg Novi.

Andrea JELIĆ