DOSIJE DIM (1): KRIJUMČARSKE BALKANSKE VEZE - Cigarete iz Duvanskog stizale i do libijskih terorista

Švercovane cigarete iz Crne Gore transportuju se brodovima i kupcima sa područja pod kontrolom libijskih islamističkih terorističkih organizacija bliskih Al Kaidi i Islamskoj državi.

Libija je, prema navodima crnogorskog Zavoda za stratistiku (MONSTAT)  i pored ratnog stanja u toj zemlji, najveći uvoznik duvanskih proizvoda iz Crne Gore.

Samo u 2013, 2014. i 2015. godini iz Crne Gore u tu zemlju izvezeno je čak 3.408.090 kilograma cigareta.

Crna Gora doduše izvozi duvanske proizvode u još 12 zemalja. Ali kada se sabere izvoz cigareta iz Crne Gore u svih tih 12 zemalja dobije se cifra koja nije ni približna količini koja se izveze u Libiju.

Crnogorska Uprava carina više mjeseci odbijala je zahtjeve za slobodan pristup podacima o izvozu cigareta iz luke Bar u Libiju.

Kada su konačno stigli, i filterovani podaci su ukazivali na pošiljke cigareta u libijske luke Tobruk, Misurata i Bengazi.

U većem dijelu carinskih dokumenata nema podataka o brendu transportovanih cigareta, iako su ti podaci morali biti navedeni.

U dokumentaciji se može vidjeti da najmanje četiri kompanije registrovane u libijskoj luci Bengazi godinama kupuju cigarete preko Crne Gore.

Radi se o kompanijama - “Al Manaraa Company”, “Al Watania Company”,  “El Jabul Company” i  “Umal Behar Shipping”.

Libijska luka pod kontrolom radikalnih islamista

Dok je lukom Tobruk upravljala međunarodno priznata vlada Libije premijera Abdulaha al-Tinija, luka u Bengaziju prema prošlogodišnjim izvještajima londonskog "Gardijana" bila je u rukama radikalne islamističke grupe „Ansar al-Šerijat“.

Ta teroristička grupa se  u jednom izvještaju Stejt Dipartmenta  sumnjiči da su njeni pripadnici  2012. godine organizovali napad na američke diplomate u Bengaziju.

Iz ambasade Srbije u libijskom Tripoliju su u telefonskom razgovoru potvrdili da je "luka u Bengaziju do skoro bila u rukama radikalnih islamista"  - tačnije, do februara ove godine.

I izvori iz libijske obavještajne službe bliske međunarodno priznatoj vladi u Tobruku potvrđuju da se velike količine cigareta prebacuju iz crnogorske luke Bar i jedne italijanske luke prema lukama u Bengaziju, Misrati i Tripoliju u djelovima koje kontrolišu radikalni islamisti.

Prema dokumentaciji crnogorske Uprave carina, od 2013. do 2015. godine najviše pošiljki cigareta iz luke Bar upućeno  je upravo u luke Bengazi i Misurata.

Bliskoistočna prodajna mreža

Osim na libijsko tržište, cigarete se, prema tvrdnjama izvora isporučuju u Egipat, Alžir, Tunis, Liban i Siriju.

U nekoliko navrata policija je hvatala krijumčare i plijenile cigarete. O nekim zapljenama su izvještavali i mediji. Libijski izvor iz obavještajne službe tvrdi i da se ilegalnom preprodajom cigareta ne bave samo krijumčari već i razne militantne i terorističke grupe koje se na taj način i finansiraju.

Prema tim navodima  gotovo je nemoguće spriječiti krijumčarenje zbog anarhije koja vlada u Libiji, gdje se osim dviju vlada, u Tripoliju i Tobruku, za vlast bori i više od 1.200 različitih militantnih i islamističkih skupina.

Švercerske pošiljke i firma iz Ujedinjenih Arapskih Emirata

Carinici su dostavili podatke u kojima se može vidjeti da je prilikom svakog transporta u 2013. godini u luke Bengazi, Misurata, ali i u Torbruk krcatelj cigareta u luci Bar bila firma “Liberty Fze” iz Ujedinjenih Arapskih Emirata (UAE).  Kompanija “Liberty Fze” je godinama ugovorom poslovno povezana sa Duvanskim kombinatom u Podgorici  u stečaju (DKP), kojim je do februara ove godine upravljala država Crna Gora. Sada bivši izvršni direktor DKP-a Slavoljub Vukašinović u nekoliko navrata je u crnogorskim medijima isticao da njegova kompanija sa firmom  “Liberty Fze” ima ugovor koji im omogućava legalnu proizvodnju cigareta egipatskog brenda “kleopatra” i da nema šverca.

Na pitanje da li je upoznat sa činjenicom da cigarete iz Crne Gore završavaju u rukama libijskih terorističkih grupa povezanih sa Islamskom državom, Vukašinović je kazao da “bi bilo najbolje da iz Crne Gore pošalje jednu dobro opremljenu jedinicu koja će kontrolisati da se cigarete ili bilo koja roba koja je upućena iz države ne prodaje terorističkim grupama”.  Potom je dodao: “Da li zaista mislite da grupe o kojima govorite čekaju tovar iz Crne Gore da zadovolje svoju želju za nikotinom ili za ekstra profitom? A možda pošiljke cigareta iz ostalog dijela svijeta, terorističke grupe zaobilaze? Ili, možda su sukobi u Libiji i izazvani i podstaknuti tovarima koji dolaze iz Crne Gore? I sve tako redom mogli bi se sprdati na račun Vašeg pitanja”.

Crnogorska „kleopatra“

Sa druge strane, pošiljke cigareta za koje Vukašinović tvrdi da su legalne često su bile plijenjene u inostranstvu.

Upravo su cigarete “kleopatra” iz DKP-a nekoliko puta u posljednjih pet godina zaplijenjene  u Grčkoj zbog sumnji u šverc.

Grčki istražni organi su krajem marta prošle godine zaustavili  brod “Genc 3”, sa 146,5 tona cigareta tog brenda. Brod je je isplovio iz Luke Bar. Cigarete su bile vrijedne gotovo 20 miliona eura, Iz Uprave carina tada je zvanično odgovoreno da je cigarete DKP poslao u luku Tobruk u Libiji. I tada je krcatelj bila firma “Liberty Fze”. Prema podacima grčkog portala “tharrosnews.gr”, zbog te zapljene oglasile su se i egipatske vlasti, koje su proslijedile dokument u kome je navedeno da su cigarete “kleopatra” iz Crne Gore lažne i da se radi o imitaciji.
Egipatski brend nekoliko godina proizvodio se u DKP-u, kojim od februara gazduje arapska kompanija “BMJ Industries FZ - LLC” iz Ujedinjenih Arapskih Emirata. Predstavnik te arapske firme i čovjek koji sada upravlja DKP-om je Baranin Isat Boljević, dugogodišnji prijatelj Srećka Kestnera, švercera cigareta osuđenog u Njemačkoj.

Na paklicama cigareta "kleopatra" proizvedenim u podgoričkom DKP-u stoji oznaka da su proizvodene u Egiptu. Iz Egipta je još 2012. godine najavljena tužba zbog falsifikovanja ovog brenda. Do danas nema podataka da je ta tužba ikada podnijeta.

I firma bivšeg odbornika u mreži pošiljki

Novinari su tokom istraživanja uspjeli da dođu i do ugovora DKP-a sa kompanijom ”Liberti Fze”. Interesantno je da u tom ugovoru nema ni riječi o tome da će crnogorska firma za potrebe kompanije iz UAE proizvoditi cigarete “kleopatra”.

U izvještaju koji je u septembru 2013. godine iz DKP-a stigao u crnogorski parlament može se vidjeti da je DKP cigarete “kleopatra” u velikim količinama počeo da izvozi od 2012. godine.

U dokumentima Uprave carina dostavljenim krajem aprila ove godine može se vidjeti da je prosječno po pošiljci u Libiju transportovano po desetak kontejnera cigareta.

U donjem desnom uglu carinskih prijava ukrcaja cigareta može se vidjeti i pečat barske firme “Optimum Company”, čiji je jedan od vlasnika Radivoje Orlandić, nekadašnji javni funkcioner i odbornik skupštine Opštine Bar.

Vladimir Otašević, Marko Vešović i Hassan Haidar Diab -

Autori istraživanja su nagrađivani novinari istraživači Centra za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG), crnogorske dnevne novine "Dan" i hrvatskog "Večernjeg lista".