JAVNE NABAVKE (2): BIZNIS VEZE GRADONAČELNIKA NIKŠIĆA - Milionski poslovi firmi koja mu plaća suprugu

Gradonačelnik Nikšića Veselin Grbović nije želio  da odgovori da li krši zakon  kad  kao prvi čovjek  Opštine  potpisuje ugovore o milionskim poslovima sa privatnom kompanijom u kojoj radi njegova supruga.
Prema podacima sa sajta Komisije za konflikt interesa, gradonačelnik Nikšića je u posljednjem imovinskom kartonu za  2015. prijavio da je njegova supruga Lidija Grbović zaposlena u firmi Mehanizacija i programat i da prima platu od 700 eura.
U telefonskom razgovoru sa predstavnicima te kompanije novinarima Centra za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG)  saopšteno je da osoba sa tim   imenom i prezimenom  ne radi  kod njih.

Novinar je nakon toga posjetio   i sjedište firme u Nikšiću, gdje je na ulazu potvrđeno da nemaju zaposlenu koja se zove Lidija Grbović. Zbog toga postoji ozbiljna sumnja da gradonačelnik Nikšića krši  zakone o sprečavanju sukoba interesa i o javnim nabavkama, a  moguće i  Krivični zakonik u dijelu sukoba interesa i zloupotrebe službenog položaja.

Nikšićka firma Mehanizacija i programat bila je nekada državna  kompanija, a bavi se izgradnjom   magistralnih, regionalnih i lokalnih puteva, gradskih saobraćajnica, uređenjem kvartova... Većinski vlasnik Mehanizacije je nakon privatizacije postala misteriozna ofšor firma sa Gibraltara,  Urende Limited, koja prema podacima Centralne depozitarne agencije, ima 66,3 odsto akcija.
CIN-CG je uz pomoć Mreže istraživačkih centara za izvještavanje o organizovanom kriminalu i korupciji (OCCRP) došao u posjed dokumentacije o firmi  sa Gibraltara. Kao vlasnik i direktor te firme upisan je Paul Robert Hayes, koji je direktor i vlasnik još nekoliko firmi u Velikoj Britaniji.
CIN-CG došao je do podataka da je Grbović lično od kraja 2012. do jula 2015. godine dodjeljivao toj firmi poslove milionske vrijednosti, kao direktor Direkcije za saobraćaj i predsjednik Opštine Nikšić. Najvrijedniji posao, od 8.874.900 eura, Grbović je potpisao sa predsjednikom upravnog odbora Mehanizacije, Dušanom Đurovićem u decembru 2012, a odnosi se na izgradnju druge faze obilaznice u Nikšiću. Istog mjeseca potpisan je i ugovor vrijedan 85.898 eura o izradi glavnog projekta za rekonstrukciju puta Ulcinj - Krute.

Na portalu Uprave za javne nabavke mogu se naći i dva ugovora koje je Grbović potpisao sa predstavnicima Mehanizacije  kao predsjednik Opštine Nikšić. On je prošle godine  u junu i julu potpisao ugovore sa tom kompanijom o uređenja dijela Trga “Save Kovačevića” u Nikšiću i sanacije puta u  opštini, ukupne vrijednosti 141.098 eura.
U informacijama za 2008. i 2009. godinu na sajtu Komisije za konflikt interesa navedeno da je Lidija Grbović imala zaradu od 300 eura, ali za taj period nema podataka o njenom poslodavcu.
Gradonačelnik Grbović nije se javljao na pozive i poruke novinara CIN-CG kako bi pojasnio  situaciju sa njegovom suprugom i postupanjem u slučaju javnih nabavki. U stavu 6, člana 16  Zakona o javnim nabavkama piše da sukob interesa na strani naručioca postoji ako  je posredno ili neposredno uključen u druge okolnosti koje dovode u sumnju njegovu nepristrasnost. Za razliku od crnogorskog Zakona o javnim nabavkama koji je štur u dijelu sprječavanja sukoba interesa u Srbiji je shodno direktivama EU to jasno definisano.
Ekspert za javne nabavke iz Srbije, Marija Veličković saopštila je za CIN-CG da je u toj zemlji naručilac krši Zakon o javnim nabavkama, onda kada bez saglasnosti Republicke komisije zakljuci ugovor o javnoj nabavci sa ponudjacem kod kojeg mu je zaposlen ili radno angazovan član porodice (poput npr. krvnog srodnika u pravoj liniji, u pobocnoj do treceg stepena, bracnog ili vanbracnog druga itd).

 “Shodno odredbama direktiva EU koje regulišu oblast javnih nabavki, gde se između ostalog predviđa da je u javnim nabavkama neophodno propisati i primeniti procedure za identifikovanje, sprečavanje i otklanjanje sukoba interesa, a imajući u vidu značaj javnih nabavki za društvo, posebno privredu i ekonomiju, zakonodavac Srbije posvetio je pitanjima sprečavanja korupcije i sukoba interesa čitavo poglavlje u Zakonu o javnim nabavkama”, kazala je Veličković.
Dodala je da se po slovu srpskog zakona, sukobom interesa u oblasti javnih nabavki smatra odnos između predstavnika naručioca i ponuđača koji može uticati na nepristrasnost naručioca prilikom donošenja odluke u postupku javne nabavke.
“Zakonodavac precizira da sukob interesa postoji u slučaju kada predstavnik naručioca ili sa njime povezano lice učestvuje u upravljanju ponuđača, ako predstavnik naručioca ili sa njime povezano lice poseduje više od 1 odsto udela, odnosno akcija ponuđača i ako je predstavnik naručioca ili sa njim povezano lice zaposleno ili radno angažovano kod ponuđača ili sa njime poslovno povezano”, kazala je Veličković, koja je između ostalog autor i koautor više stručnih knjiga, akademskih članaka i publikacija na temu javnih nabavki.
Zaključenje ugovora o javnoj nabavci suprotno odredbama Zakona o javnim nabavkama koje regulisu pitanje sukoba interesa, kaže Veličkovićeva,  u Srbiji rezultira ništavošću ugovora, dok je za naručioca i odgovorno lice naručioca u tom slučaju propisana kaznena (prekršajna) odgovornost.

MANS je u aprilu 2012. podnio  krivičnu prijavu Specijalnom državnom tužilaštvu   protiv Grbovića, koji je tada bio direktor Direkcije za saobraćaj, zbog poslova sa Mehanizacijom i programatom. MANS je teretio Grbovića za zloupotrebu službenog položaja u postupku javne nabavke izgradnje miniobilaznice Nikšića. Ta NVO je tvrdila da je Grbović favorizovao  Mehanizaciju i programat na račun javnog interesa, omogućivši joj da dobije posao po znatno većoj cijeni. MANS je takođe 27. aprila 2012. podnio krivičnu prijavu protiv Grbovića  za zloupotrebu službenog položaja i zbog izgradnje obilaznice Žabljaka. Nema naznaka da se to tužilaštvo bavilo tim  prijavama.
Predsjednik borda direktora Mehanizacije Dušan Đurović, koji je potpisivao ugovore u ime te firme, bivši je član Opštinskog odbora DPS-a. Vlada je prije godinu dala saglasnost Opštini Nikšić da preuzme dug Mehanizacija i programata prema Prvoj banci od 250.000 eura.

Mehanizaciji najviše javnih radova

Direkcija javnih radova u posljednje četiri godine najviše je poslovala sa firmom Mehanizacija programat.
To su iz te ustanove ranije saopštili CIN-CG, istakavši da su najveći broj poslova, kada je u pitanje izvođenje radova, sklopili sa tom firmom iz Nikšića.
Na drugom mjestu je Tehnoput, na trećem Fidija iz Podgorice, a na četvrtom Crnagoraput. Iz Direkcije su tada kazali da su prilikom realizacije kapitalnog budžeta u posljednje četiri godine poslovali sa ukupno 117 firmi. “Napominjemo da su svi ugovori sklapani na osnovu Zakona o javnim nabavkama Crne Gore koje isključuju favorizovanje bilo kog ponuđača”, odgovorili su ranije.

Šta kažu Zakon o sprečavanju sukoba interesa i Krivični zakonik

U crnogorskom Zakonu o sprečavanju sukoba interesa piše da "sukob interesa  postoji kad privatni interes javnog funkcionera utiče ili može uticati na nepristrasnost javnog funkcionera u vršenju javne funkcije“ .
U članu 416 Krivičnog zakonika Crne Gore između ostalog piše: “Službeno  lice  koje protivpravnim  iskorišćavanjem  svog  službenog  položaja  ili  ovlašćenja, prekoračenjem granica svog službenog ovlašćenja ili nevršenjem svoje službene dužnosti pribavi sebi ili drugom korist, drugom nanese štetu ili teže povrijedi prava drugog, kazniće se zatvorom od šest mjeseci do pet godina”.

Vladimir Otašević i Ana Komatina