KREDITI PRVE BANKE: Kad se narkobosovi i povezane osobe čašćavaju milionima

Milionski krediti koje je dodijelila Prva banka, brata premijera Mila Đukanovića, mogli bi ostati nenaplaćeni i završiti kao poklon firmama i osobama od kojih se neke povezuju sa organizovanim kriminalom.
To je zaključak višemjesečnog istraživanja koje je sproveo Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG).
Nakon 2006. godine kada je porodica Đukanović postala pojedinačno najveći akcionar Prve banke, ona je pravnim i fizičkim licima dala na desetine miliona eura kredita što je već 2008. dovelo do ozbiljne krize u poslovanju banke, zbog čega je kasnije intervenisala država.
Pored direktne pomoći od 44 miliona, država je u vidu depozita u Prvu banku ubacivala novac poreskih obveznika. Veliki broj kredita, izdatih krajem prošle decenije, ni danas nije vraćen.  Među milionskim dužnicima Prve banke našle su se firme i osobe povezane sa grupom osuđenog narkobosa Darka Šarića, ali i grupom njegovog kolege Nasera Keljmendija, uhapšenog na Kosovu u maju 2013. godine. Šarić i Keljmendi su označeni kao međunarodni narkodileri, koji su organizovali sa različitim grupama ilegalnu trgovinu narkoticima ogromnih razmjera.  Od oktobra 2008. do kraja 2009. godine Šarić je preko svoje firme "Mat company" dobio od Prve banke 9.436.947 eura kredita.  U avgustu 2010. Šarić od Prve dobija još 1,29 miliona, a martu 2011.  godine 4,33 miliona eura kredita. Što je ukupno 15.066.459 eura.  Pitanje je koliko je novca Šarić vratio Prvoj banci do danas. Na  osnovu dostupnih izvještaja i relevantnih dokumenata nema evidencije da su kompanije povezane sa Šarićem otplatile kredite Prvoj banci.

LUNEZ ONE S.R.O:
U decembru 2012. godine Prva banka sa misterioznom češkom kompanijom "Lunez One s.r.o" potpisala je  ugovor o ustupanju kreditnih potraživanja uz naknadu.  Tim ugovorom precizira se da Česi otkupljuju dugove ukupne vrijednosti oko 15 miliona eura.

Česi su se ugovorom obavezali da će za te nenaplaćene kredite banci Đukanovića da plate gotovo duplo manje - 7.778.426 eura. Ovim ugovorom sa Prvom bankom, ovjerenim u Podgorici 12. decembra 2012, kod notarke Sonje Radović, "Lunez One s.r.o" se  obavezao da preuzme 3.127.447 eura duga prema Prvoj banci Šarićeve kompanije "Tera Ing".  Taj kredit je Šarić od Prve banke dobio 28. marta 2011. godine.
Istim ugovorom češka firma se obavezala da preuzme i kredit od 637.418,37 eura, koji je kod Prve 29. decembra 2011. uzela barska kompanija „Fadis - Bar“. Prema CRPS-u, vlasnik te kompanije je Fahrudin Zaganjor, a ova firma je pominjana u malverzacijama sa gradonačelnikom Bara Žarkom Pavićevićem. Ugovorom potpisanim kod notarke Radović, "Lunez One s.r.o" preuzela je i kredit firme "MVM Invest"  biznismena Blaža Dedića od 1.156.772,56 eura.  Dedić se povezivao sa pranjem novca zarađenog od kokaina grupe Darka Šarića. Češka kompanija tada je preuzela i dugovanja porodice Špadijer prema Prvoj banci. Kredite od blizu 400.000 eura, koje su od Prve banke 2008. uzeli  Aleksa, Marijeta i Sonja Špadijer.
Marijeta Špadijer je 2012. godine po nalogu tadašnjeg i sadašnjeg guvernera Radoja Žugića izabrana za direktorku Muzeja novca Centralne banke Crne Gore (CBCG). Preuzet je i kredit od 372.500,73 koji je kod Prve banke podigla kompanija “Gold Elephant”.  Prema CRPS-u vlasnik ove kompanije je Goran Đukanović, bivši reprezentativac Crne Gore u rukometu. Inače, on je bio i poslanik DPS-a u jednom od nekadašnjih saziva republičkog parlamenta. Pored navedenih kompanija ovim su ugovorom preuzeta  potraživanja Prve banke prema još desetak firmi.

Ugovorom potpisanim kod notarke Radović, kolaterale koje je obezbijedila za ove kredite, Prva banka je prenijela na kompaniju „Lunez One s.r.o“.  Tu se nalaze brojne nekretnine milionske vrijednosti. Prema posljednjem revizorskom izvještaju, u koje je CIN-CG imao uvid,  Prva banka je do 31. decembra 2015. godine od "Lunez One s.r.o." naplatila samo oko 830.000 eura, iako je cjelokupan iznos do tada shodno  ugovoru trebalo da bude naplaćen. Glavni izvršni direktor Prve banke, Darko Radunović za CIN-CG tvrdi  međutim da ova banka naplatu potraživanja od  „Lunez One s.r.o“ „vrši u skladu sa ugovorenim uslovima i rokovima plaćanja“.

HEMSTEAD INVEST LIMITED:
Dok su čelnici Prve banke 2012. otpisivali dugove Šarića, paralelno su otpisivali i dugove drugih firmi i osoba u Crnoj Gori, među kojima se našlo i ime kompanije "Nokić Company," Rožajca Fahrudina Nokića, koji se povezuje sa grupom Nasera Keljmendija. U maju prošle godine mediji su objavili da je Nokić na listi osoba iz Crne Gore koje treba da saslušaju kosovski organi u okviru finansijske istrage usmjerene protiv Keljmendija.

Nije poznato da li je on do danas saslušan. Prema dokumentima u posjedu CIN-CG, "Nokić Company" od Prve banke 2009. godine dobila je kredit od ukupno 3.029.244 eura.
Da bi Fahrudin Nokić dobio taj novac pored drugih sredstava obezbjeđenje, Prva banka je upisala i hipoteku nad nepokretnom imovinom nekada državne firme AD "Servistrans"  Rožaje, privatizovane 2007. godine. Ugovor o otkupu ovog kredita Prva banka je potpisala 28. decembra 2012. godine sa  kiparskom kompanijom "Hemstead Invest Limited".  I ovaj ugovor je ovjeren kod notarke Radović. Ugovorom kiparske kompanije, pored dugovanja Nokićeve kompanije, otkupljena su potraživanja Prve banke prema još 19 crnogorskih firmi.  Radi se o kreditima ukupne vrijednosti 17.414.239 eura, koji su izdati u periodu od 2006. do 2010. godine. Za otkup ovih potraživanja "Hemstead Invest Limited" se obavezala da će da plati Prvoj banci iznos od 13.470.056 eura.  Ugovorom je precizirano da se to učini tako što će kiparska firma izdati sopstvenu mjenicu sa glavnicom od 13.470.056 eura najkasnije u roku od 10 radnih dana od dana izdavanja otpravka ugovora. "Datum dospjeća mjenice će biti 36 mjeseci nakon izdavanja. Sopstvena mjenica će biti isplativa u potpunosti na dan dospjeća", piše između ostalog u ugovoru.   Ofšor kompanija sa Kipra, međutim, nije platila Prvoj pomenuti iznos.

 ZURECON S.R.O:
To se vidi iz ugovora od 11. februara 2013. godine, koji je takođe ovjeren kod notarke Radović.  Tim ugovorom kiparska firma prenosi potraživanja uz nadoknadu na kompaniju "Zurecon s.r.o," registrovanu u Pragu.
"Zurecon s.r.o." dakle od "Hemstead Invest Limited" otkupljuje za 13.470.056 eura, sva potraživanja koja je kiparska firma preuzela od Prve banke (identičan iznos koliko je kompanija sa Kipra trebalo da uplati Prvoj banci ranijim ugovorom). Češka kompanija stekla je tada pravo da upiše hipoteke na više od 100 stanova, oko 30 poslovnih prostora, preko 200.000 metara kvadratnih zemlje... u Crnoj Gori.
Nekoliko mjeseci kasnije 24. jula 2013. godine pravi se Aneks I ugovora o ustupanju kreditnih potraživanja uz naknadu između kiparske i češke kompanije.  U tom se aneksu ugovora navodi da su predstavnici Prve banke prisustvovali njegovom zaključenju. Ono što je važno  u aneksu se pojavljuje i "jemac" i to kompanija "Lunez One s.r.o", ista ona koja je otkupila od Prve banke kredit izdat kompaniji Darka Šarića. “Jemac” u aneksu garantuje da će "Zurecon s.r.o" platiti ugovoreni iznos kiparskoj firmi.
Dakle, aneksom se jasno dokazuje da su dvije misteriozne češke firme poslovno povezane. Darko Šarić, prema ranijim pisanjima medija, ima u češkom glavnom gradu još aktivnu kompaniju  "Solimba Z.M. s.r.o".

Ko stoji iza kiparske firme "Hemstead Invest Limited"?

U ugovoru o ustupanju kreditnih potraživanja uz naknadu Prve banke piše da je vlasnik kiparske kompanije "Hemstead Invest Limited" - "NAK Shareholders Limited".
Firma “Nak Shareholders Limited”  jedini je i akcionar ofšor kompanije “Royale Online Limited” sa Britanskih Djevičanskih ostrva.
Sa druge strane “Royale Online Limited” jedan je od osnivača podgoričke kontroverzne firme "E-Gambling Montenegro" o čijim malverzacijama sa prodajom lažnih licenci za internet kockanje je pisao ranije CIN-CG. Izvršni direktor firme sa Britanskih Djevičanskih ostrva je Milovan Maksimović, brat od ujaka premijera Mila Đukanovića i većinskog vlasnika Prve banke Aca Đukanovića. Veza sa porodicom premijera tu ne prestaje. Naime, "Hemstead Invest Limited" osnovala je podgoričku firmu "ID Construction" u novembru 2012. godine. Kao lice koje je tada zastupalo osnivača sa Kipra pojavio se Filip Knežević, kum Edina Kolarevića, sina premijerove sestre Ane Đukanović. "ID Construction" bavi se različitim uslugama od tehničke podrške za potencijalne investitore, preko upravljanja projektima i izgradnjom do prodaje nekretnina. Radila je na "Atlas Capital Centru" (Capital Plaza), Regent hotelu u Porto Montenegru...

Radunović: Poslujemo sa klijentima u skladu sa zakonom

Glavni izvršni direktor Prve banke Radunović pojašnjava za CIN-CG da nema ništa sporno u ugovorima.
Ističe da su  komapnije „Hemstead Invest Limited“, „Zurecon s.r.o“ i „Lunez One“, sa kojima je Prva banka potpisala više ugovora o ustupanju kreditnih potraživanja, zavisna pravna lica pod okriljem “Slavija Capital Group,“ koja je kako kaže renomirana finansijska institucija čija je djelatnost otkup potraživanja.
Radunović dodaje da je “Slavija Capital Group“, danas jedan od vodećih investicionih fondova na području Srednje Evrope i  partner je vodećih banaka u Evropi i svijetu.
Radunović ističe i da  je “Prva banka prodala portfolio nekvalitetnih kredita, uz saglasnost CBCG i to investitoru koji je specijalizovan za naplatu nelikvidnih kredita i koji je u stanju da poveća naplatu”, kako zbog sopstvenih tako i zbog interesa Prve banke.
Prodaja potraživanja se vrši preko „APS Holdinga“, kaže Radunović i tvrdi da je taj holding  izbor najvećih investitora sa Zapada kod naplate problematičnih potraživanja.
„Prva banka je prodaju potraživanja izvršila imajući u vidu potrebe da dekonsoliduje svoj portfolio i postigne oslobađanje kapitala u skladu sa lokalnom i međunarodnom regulativom i da bi izbjegli gubitke prilikom zatvaranja transakcije i da zadrži benefite od naplate nekvalitetnih plasmana, koji su predmet prodaje uz limitiranje vrijednosti portfolija koji se prenosi sa banke na kupca“.
Radunović ističe da Prva banka posluje sa klijentima u skladu sa zakonom, te da “nije uključena u bilo koje transakcije za koje je neki klijent osuđen za organizovani kriminal, pranje novca i druga krivična djela“.

Godinama kršili zakon, CBCG nijema

Prva banka godinama je kršila  zakon i pozitivne bankarske norme na- očigled Centralne banke Crne Gore koja na to ćuti. Nezavisni revizori utvrdili su da Prva na dan 31. decembar 2015. godine kod klijenata "Lunez One" i "Zurecon s.r.o." nije ispoštovala izloženost od najviše 25 odsto sopstvenih sredstava.
To je, kako je navedeno, bilo u suprotnosti sa članom 58 Zakona o bankama. Iz CBCG su saopštili ranije da su izvršili neposrednu kontrolu Prve banke. Oni ranije za CIN-CG nijesu odgovorili da li Prva banka krši propise, pozivajući se na povjerljivost informacija.

CIN-CG objavljuje jedan od ugovora Prve banke o ustupanju kreditnih potraživanja uz naknadu:

Ugovor-Prva-banka-Lunez-One

Vladimir Otašević